E famoso contrato di corto duracion ta suheto na debate atrobe. Esey no ta nada straño pasobra e ley cu a duna bida na esaki ta un fenomeno di caracter special. Na 1992 bao presion di sindicatonan, gobierno a bay di acuerdo pa limita e condicionnan bao di cual por a haci uso di e forma di convenio aki. E keho di sindicatonan tabata cu tabatin abuso, unda uso excesivo di e tipo di contrato aki tabata limita e posibilidad pa un empleado haya un empleo stabil pa un tempo indefini, unda e persona por haya un base pa por haya prestamo pa e cosnan importante den bida, manera un vivienda.

Den un pais unda practicamente gobierno(nan) ta parce di ta haya cu vivienda popular no ta nan tarea, e deseo di logra un cas di nan mes, a base di nan trabao, ta un deseo perfectamente comprensible. Esey no ta kita e realidad cu mayoria di nos poblacion, sigur si ambos partner den un relacion tin solamente un salario modesto, nunca lo yega na e base minimo cu nan mester tin pa por haci nan soño bira realidad. ‘Colmo de los colmos’ den esaki tabata durante e anterior gobierno di caracter democrata cristian, unda a proclama cu nos ta un pais di cinco strea y por lo tanto lo tabata suficiente pa gobierno pone tereno na disposcion di e comunidad y nan bay realiza nan soño di cinco strea… Enfin, nos sa con esey a termina.

Pero pa bolbe na e tema di awe, a introduci e cambio di ley, cu a defini e excepcionnan limita bao di cual ta posible pa cera un contrato pa tempo defini. Y loke a pasa seguidamente nunca ta parti di e debate tradicional entre sindicato y gremio empresarial: nan no ta tuma na cuenta con e ley ey no tabata efectivo at all den proteccion di e empleado local. Y pakico no? Pasobra dentro di e contexto local tabatin suficiente posibilidad pa yega na contrata hende pa tempo cortico, sin cu tabata necesario viola e stipulacionnan di e ley. Kico nan tabata anto? Entre otro, e uso extenso di ‘uitzendbureau’ cu ta duna e posibilidad di emplea hende temporalmente y hasta por deshaci di nan ‘on the spot’ sin sikiera bisa pakico e persona no ta necesario mas. A dura te 2013 promer cu a bin na vigor un ley cu ta regula uitzendbureau, pero como cu nunca mester duna cuenta con efectivo e ley ta, y mas cu tur cos e supervision riba esaki, ta desconoci den comunidad si e ley ta yuda pa para abuso den e tipo di trabao aki.

Tambe a introduci hopi aña pasa e famoso ‘nulurencontract’ cu ta strip gran parti di e posible proteccion cu un empleado por tin segun ley laboral vigente. Y no bin bisa nos cu no a haci bon uso di esaki. Nos hasta a mira un tipo di ‘wurgcontract’ di un compania di renombre den su ramo, unda aparentemente un hurista a saca practicamente tur derecho di empleado for di e convenio, y a mantene tur derecho di e empleador… E contrato tabata bay asina leu cu e doño di trabao por a kita e empleado di inmediato, pero e empleado tabatin un opzegtermijn di dos luna…, y si e no cumpli, por pone abogado su tras pa paga daño y perhuicio pasobra e no ta disponible mas pa traha… Ora cosnan ta bay asina leu, y no tin ningun recurso pa e empleado, sigur no di e instancianan cu mester duna proteccion, di kico nos ta papiando ainda?

Aparte di esey, mester conclui cu e ley di otro forma tampoco tabata efectivo den proteccion di e empleado, pasobra e no tabata tene cuenta cu e realidad grandi di Aruba, unda gran parti di e forza laboral ta bin di exterior, a base di un contrato di termino indefini, mientras e permiso ta pa un aña… Ora logra prolongacion di e permiso, e trahador stranhero ta logra mas cu e empleado local, cu SI por tuma na trabao bao di e condicion di ‘seizoensarbeid’. Aki ta unda Aruba a bay completamente fout, unda no ta e stranhero ta e trahador temporal, sino esun local, cu si bo por tuma na trabao pa un par di luna, y mand’e cas dia y ora cu bo kier, ‘no questions asked’.

Awor, cu esaki nos ta bisa cu e ley contra contrato di corto duracion mester keda? No necesariamente, pasobra e no a contribui na nada den proteccion pa e empleado, algo naturalmente dificil pa e sindicatonan reconoce. Talvez lo ta mihor pa permiti contrato di corto duracion, bao di cierto condicion cu si ta preveni abuso. Esaki no ta e lugar pa discuti e condicionnan ey ampliamente, pero e consulta cu ta tumando lugar actualmente entre e partnernan social ta parce e sitio apto pa esey.

Por ultimo, y por ta cu den e mesun consulta mester dedica atencion na esaki, mester papia di mehoracion di e proteccion laboral, pasobra na e momento aki e ta un farsa completo. Nos sin embargo no tin ningun ilusion cu lo mehora e tarea supervisor cu instancianan gubernamental tin. Tur siman nos ta mira otro episodio di e roadshow di gobierno, gabando e avancenan cu nan ta mira. Lamentablemente nos no ta mira e cambionan real cu mester bin pa por flexibiliza legislacion laboral. Ey nos mester duna sindicatonan razon.