Pa nos por conta cu ayudo financiero di Hulanda, nos ta hinca den un ‘pijnbank’ enorme unda ta duna instruccion na nos gobierno unda mester corta. Manera nos ministro encarga cu salud a expresa, gobierno ta haya instruccion y no tin otro opcion. Esey ta berdad y e lista di exigencia no a caba ainda. Den e dianan aki rumor y hecho encuanto e pasonan cu ta bay tuma na AZV, ta crusa otro den medionan di comunicacion. Nos lo warda kico finalmente ta subi mesa como decision berdadero di gobierno envez di persigui tur e diferente asuntonan menciona. Algun di e medidanan a bira conoci caba, manera e cortamento di gasto cu transporte pa dialyse, cu mesora haya un adaptacion pa e casonan mas vulnerable. Esey gobierno mes tambe lo tabata sa, pero nos ta kere cu aki ta aplicando e expresion “el que no chilla, no mama”. Esun cu no protesta, no ta haya nada. Nos ta kere cu pa loke ta e tema di AZV aki lo ta bay tin bastante grito y lamento, pasobra tin un realidad grandi pa cual ningun di nos por sconde: e grupo mas vulnerable ta na mesun momento e grupo mas vulnerable financieramente tambe.

Cada biaha cu mester tuma medida den cuadro di maneho di AZV, nos ta topa cu e realidad grandi cu gran parti di e gastonan di e organismo aki tin ta pa cuido di esnan di edad. AZV a laga accountancy Grant Thornton traha un rapport na fin di aña pasa, pa sa mihor kico ta e situacion financiero y unda e gasto y entradanan ta y con nan ta bay desaroya den e proximo añanan. Esey naturalmente tabata promer cu e coronavirus a bin tormenta nos bida y ta haci cu e proyeccionnan financiero lo mester haya adaptacion riguroso. Sin embargo, tin asunto cu ta toca den e rapport cu tin nan validez ainda. Esey ta entre otro e realidad cu tin un grupo chikito cu ta ocasiona gran parti di e gastonan cu AZV tin. E rapport ta bisa: “Programa activo pa usuario grandi. Na Aruba como 5% di e aseguradonan ta ocasiona 50% – 60% di e gastonan total di cuido. Maneho activo di e grupo aki cerca AZV, pa preveni uso di cuido innecesario y duplica, ta percura pa control riba costonan di cuido.”

E constatacion aki ta sin mas e realidad, pero ta bay acompaña pa un realidad mas grandi tambe. Riba su mes caba tin gasto halto relaciona cu e grupo total di hende di edad, cu tin semper mas gasto medico cu hende mas hoben. Esey no tin nada straño cune, nos tur tin mas problema medico na edad halto. Sin embargo, ta keda tarea, y no di AZV so, pa analisa con pa reduci e gastonan aki mas tanto posible. Esey no ta nada facil pa e simple motibo cu hopi di e hendenan den e grupo aki tin enfermedadnan cronico, y complicacion entre esakinan cu ta conduci na e gastonan hopi mas halto di e grupo di edad aki. Tambe nos ta mira cu preocupacion cu enfermedadnan cronico ta cuminsa manifesta na edad mas hoben caba, hasta den edad di hoben y mucha. Obesidad acompaña pa diabetes tipo 2 ta birando un problema caba na nivel di scol basico… y nos ta haci manera nos no sa? Nos no sa cu esaki ta e malesanan cu tin un relacion directo cu nos estilo di bida y nos dieta, cosnan anto cu nos por cambia? Aki tin un fayo grandi den nos sistema di salud, cu no ta inverti suficiente den prevencion. Nos ta tende caba cu AZV ta bay bisa cu ‘esey no ta nos tarea ni responsabilidad principal’ y den esey nan tin razon, den sentido formal. Pa e ministerio mantene e mesun posicion ey ta bira un poco mas dificil, pasobra aki si tin responsabilidad pa strategia y planificacion di e gastonan aki pa futuro y con prevencion por influencia e gastonan aki positivamente. Nos no lo mira resultado di un campaña permanente di informacion den algun aña caba, pero na un plazo mas largo esey ta loke mester haci un diferencia.

Awor, pa bolbe na e tema di e grupo vulnerable: nos grupo mas vulnerable ta e grupo di edad, cu ta vulnerable di banda di salud, y ademas pa loke ta nan entrada. Hopi hende di edad ta bibando riba solamente nan AOV, y nos tin un grupo creciente cu ta cobra un AOV parcial, ya cu nan no a contribui henter nan bida activo, pasobra nan no a nace y lanta aki. Biba di un AOV completo ta un desafio caba, corda di un malamente corta. Esaki ta implica cu e beneficionan cu AZV por haya di e grupo aki ta reduci tambe, sino e remedi lo resulta peor cu e malesa. Sin embargo, den e grupo aki tin un di cual nos no ta tende comentario. Esey ta e grupo di anciano stranhero cu a bin aki pa pasa nan ultimo añanan. Nan ta haya AZV practicamente regala, mientras nan tin un entrada halto pa paga nan propio seguro. Nos a lubida e grupo aki? Si nos mester corta den e grupo di edad, pakico no corta esun aki?