Banco Central a sali atrobe cu nan Annual Statistical Digest pa 2019. Un ehercicio obligatorio pa tur esnan cu ta desea di tin un opinion funda di loke ta pasa den nos pais riba tereno economico. Nos no ta bay duna un resumen aki di loke e edicion mas nobo aki ta contene, pero pasando den e cifranan mas general, e ta pone nos corda e issuenan cu tabata hunga un papel promer cu e Coronavirus a cay aden y ta parce di a cambia tur cos pa semper. Sin embargo, ta bon pa tira un vista atras pa mira di unda nos tabata bin den e periodo ‘pre-Corona’.

Loke a capta nos atencion ta por ehemplo e cifranan di GDP pa 2019, unda Banco Central ta adverti si cu ta trata di un cifra preliminar. Nos por mira cu e GDP nominal a duna un aumento hopi aceptable di 2,8%, pero ora nos pone atencion riba e GDP real, nos por mira cu inflacion a dobla esaki den un reduccion di e GDP real cu -0,7%. Esaki ta mustra en berdad riba e hecho cu inflacion a crece fuertemente durante aña pasa, principalmente bao influencia di e medidanan fiscal tuma pa mehora entrada di gobierno, pa nan por paga nan gastonan. Entrada di gobierno a subi cu poco mas cu 100 miyon florin compara cu e aña anterior, y e pregunta ta si nan no por a corta mas gasto. Mientras nan no kier a haci esey, a bin resulta despues cu nan ta pagando mas di 8.000 salario tur luna, di nos placa di belasting. No por menos? Aki Coronavirus a trece un cambio…

Cu e aumento di entrada ey por a presenta un presupuesto pa 2020 cu un surplus di 0,5% di GDP, cu e organismo supervisor contento, pero nos no. E motibo ta cu e caida den consumo local, loke e poblacion mes tin pa gasta, bao influencia di e impuestonan aumenta, a cuminza mustra den e cifranan di consumo general. Di banda di turismo a mantene cierto crecemento, cu a absorbe parti di e caida den consumo local aki. Tambe ta importante anota aki cu e aumento di BBO/BAZV/BAVP no tabata e unico causante di aumento di prijs, sino tambe e aumento di grondbelasting cu a causa un aumento fuerte den prijs di huur di espacio comercial, loke nos como consumidor ta bay topa como aumento di prijs atrobe. Y ta bon pa no lubida cu en realidad lo tabatin mas impuesto na caminda, si no a bin e crisis di Coronavirus cu a obliga gobierno para e plannan aki.

E pregunta cu nos mester haci actualmente si nos tabata bayendo den direccion positivo, si e coronavirus no a bin stroba. Ta parce nos demasiado facil pa tira tur cos awor riba e crisis y ignora e tendencianan menos faborable cu tabata presente caba. Pa ilustra esey, lo siguiente.

Den e cifranan di Banco Central di turismo nos por mira e cifranan di e añanan anterior, 2017 y 2018, cu nan no a yega na e nivel di 2015 y 2016, y realmente 2017 ta na casi mesun nivel cu 2014, cu tabatin 1.072.000 bishitante. Den e cifranan di turismo e resumen di Banco Central no por duna un total di turista stayover cu a bishita nos isla na 2019, pero e cifranan disponible pa 2019 te cu september ta mustra en general bon, pero no un crecemento fuerte. Sin embargo, no ta bira tempo pa nos cuminza haya datonan mas specifico di e sector? Nos por corda cu den e debate tocante ‘all inclusive’ algun tempo pasa a argumenta cu e sector di ‘Other Accommodation’ tabata birando caba como un tercera parti di e total. Tempo pa pone mas atencion na esaki anto, y pa un otro motibo mas. Cos ta bay asina bon na Aruba, cu nos ta keda haci loke nos tabata haci ultimo 30 aña? E cifranan no ta mustra cu nos ta yegando na fin di e posibilidadnan cu turismo hotelero ta brinda nos?

Cu esey nos no ta bisa cu tin algo cu por reemplaza turismo, pero nos mester keda pensa solamente riba crea mas di mesun cos? Y esey no solamente pa e dinamica di turismo riba su mes, sino tambe pa e efecto cu crecemento den turismo, mas specificamente den cantidad di camber, tin pa loke ta e cantidad di hende cu mester trece di exterior pa traha aki. Nos sa cu tin hende ta opina cu nos tin bastante Arubiano awor desemplea pa hopi tempo, cu por yena e puestonan vacante aki, pero nan ta bay hacie? En todo caso, e crisis di coronavirus aki a pone nos pensa tambe riba futuro di nos gastonan medico, cu ta crece exponencialmente hustamente pa e aumento di persona cu ta bin aki pa traha, cu e mayoria contribuyendo par di cien florin di nan salario minimo pa aña pero cu ta costa miles pa persona na AZV. Cu e Hulandesnan tin razon of no di exigi corta gasto den AZV, no ta bira tempo pa nos cuminza pensa strategicamente riba e desaroyonan aki? Tabatin mas señal menos positivo na horizonte promer cu Coronavirus a bin; no lag’e stroba nos di mira henter e panorama nos dilanti.