Aruba mester di ayudo, pero no por acepta e medidanan di Hulanda sin mas. Pues, pa fraccion di MEP e ta cla. Si Gobierno acepta e condicionnan di Hulanda, Aruba por wel di pone su Gobierno, Parlamento y hasta ciudadanonan un banda.

Segun Edgar Vrolijk, e dos Consensus Rijkswet cu Hulanda ta insisti pa Aruba bay de acuerdo cu n’e ta practicamente encera e mesun resultado. Tanto e Rijkswet Financieel Toezicht como e Rijkwet Caribische Hervormings Entiteit, CHE, no por keda distingui di otro. “Ami ta pensa cu nan ta un. Pasobra na final, tur cos lo cay bou supervision di CHE.”

Vrolijk a bisa cu e organo aki lo bira un gobierno riba su mes. “Nan mes lo por traha maneho hasta sin un Decreto Ministerial. E organo ta asina fuerte.” Vrolijk a duna como ehempel, cu ciudadanonan a bringa e parke di molina na Urirama. Pero si e organo Hulandes dicidi cu mester bin 10 molina na Urirama, ya no tin forma pa para un decision asina. “Mescos ta traha companianan di Gobierno. Nan mes ta bisa cu si ta necesario, lo por bende accionnan.”

Lider di fraccion di MEP Rocco Tjon ta de acuerdo. “E organo aki tin nos preocupa. Pasobra nan lo tin hopi poder y nan lo haya nan base denter e Rijkswet. Nan autoridad lo bay hopi leu.”

Pa e fraccion mas grandi di coalicion, e proposicion di Hulanda no ta na su luga, pasobra Gabinete Wever Croes tabata cumpli cu tur paso pa por a saca Aruba for di e crisis financiero y lo a logra tambe si no tabata pa e crisis di Covid19.

Dicon e rijkswet ta peligroso pa autonomia

E dos leynan di Reino ta asina yama Consensus Rijkswet. Kiermen segun Statuut, tur pais ta bay de acuerdo cu nan. Presidente di Parlamento Ady Thijsen a splica cu ora cu a desmantela Antias Hulandes na 101010, a bin cu e Consensus Rijkswet Financieel Toezicht pa Corsou y St. Maarten, despues cu Hulanda a sanea nan debe. A absorba e debenan di e paisnan. Y esey no a conta pa Aruba. “Awor nan kier hinca nos den e mesun ley y e implicacion ta grandi. Hulanda kier hinca nos den e Rijkswet aki.” E implicacion ta grandi pa autonomia di Aruba. Pasobra segun rango di importancia, un Rijkswet ta riba e Constitucion di Aruba, y ta mara man di Parlamento.

Hulanda, como Gobierno di Reino tin autoridad pa medio di Statuut pa interveni ora cu situacion bay for di man, y esaki a sosode na 2014 na momento cu a manda un instruccion pa Gobierno. Di eynan a lanta e College Arubaanse Financieel Toezicht, CAFT, cu ta basa riba e ley local LAFT. “Pero nos tabata contra e LAFT di 2015 pasobra e ta bay contra nos Constitution,” Thijsen a sigui splica. Lider di fraccion Rocco Tjon a agrega cu basa riba conseho di Raad van Advies, y hasta Raad van State, na 2018 a dicidi pa adapta e LAFT di 2015. Pero Hulanda no a acepta e cambionan y practicamente a chantahia Gobierno pa no ratifica e ley. Cu e ratificacion di LAFT 2018, Hulanda lo a nenga di duna aprobacion pa prestamonan na New York.

E fraccion di MEP ta lamenta con e crisis di Covid19 a pone cu Gobierno no por a logra su trayecto di crea surplus pa 2020. E presupuesto no a pasa tampoco, pasobra mester a trece e ahustenan y na Maart, ora e tabata cla pa pasa Parlamento, e crisis a dal y henter e paisahe financiero a cambia. “Knops a hasta duna nos un cumplido. Gobierno a haci su trabou a base di e protocol cu Hulanda pa cuminza drecha e situacion financiero. Pues pakico ta presiona pa e Rijkswet? Nos no ta contra e supervision. Nos ta contra e forma y contenido di e pakete di pais cu CHE tin pa nos. E impacto pa nos sistema autonomo ta grandi,” Thijsen a bisa.

No por come cu Autonomia

Fraccion di MEP ta corda tur hende cu ta bisa cu ‘hende no por come di autonomia,’ ta lubida kico Status Aparte pa brinda na oportunidad. E isla a crece danki na su autonomia. “Nos a pidi Hulanda pa ayudo, y pa nos haci’e hunto, pero sin mishi cu nos autonomia. Sin e Consensus Rijkswet. Pasobra unabes cu acepta e Consensus Rijkswet, nos no por sali mas di dje. Aruba lo por wel di manda su Gobierno y Parlamento cas, “ Thijsen a enfatisa.

Rocco Tjon a bay mas leu. El a bisa cu ta ehecutivonan Hulandes, sosteni pa un cuerpo di ambtenaar Hulandes lo determina kico ta e maneho na Aruba, y den cuanto tempo mester implementa e maneho. E condicionnan ta bay mas leu cu finanzas publico, e ta mishi henter e aparato publico, gasto di personal publico, belasting, sector financiero y hasta e sector di salud publico. “E ta preocupante, pasobra e condicionnan ta mara na agenda y si no cumpli cu e agenda tempo defini, e autoridad (CHE) tin e poder pa mara man di Gobierno completo. Por ehempel, lo por dicidi cu pa fin di aña ta baha e gasto publico cu 40 miyon florin, door di baha salario of manda hende cas.” Tjon ta reitera cu e organo lo ta un Gobierno y Parlamento riba su mes, y no ta manera Raymond Knops a bisa, necesario pa djis crea ‘buffer financiero.’ “Hopi di e condicionnan aki no tin nada di haber cu e situacion financiero. Ta maluza e crisis pa impone medida cu ta beneficia Hulanda.” Su colega di partido, Vrolijk a agrega cu e nota formula pa Aruba ta inclui e BTW di 12.5 porciento, y ta puntra si no ta kere cu Aruba ta caro caba. “Mas ainda, e discusion di dollar of florin. Nos a investiga esaki caba den pasado hunto cu Banco Central di Aruba. Nos no ta contra supervision, pero si e maneho y e forma con e entidad, CHE, lo traha. Nan lo sinta den stoel di ciudadano, di parlamentarionan. Esaki no ta hustifica e prestamo. Aruba semper a paga su debenan.”

Tjon a lamenta cu ora cu a pidi Hulanda ayudo pa drecha Instituto Coreccional di Aruba, KIA, no tabatin reaccion y awor kier maneha henter e cadena di husticia, sin menciona e facilidad di detencion mes. “Pero pa e Hulandesnan e tabata importante si pa Recherche Samenwerkings Team, RST, haya autoridad.”

Ady Thijsen no ta acepta e acusacion cu ta tur Gobierno a hiba un maneho cu a conduci na e situacion aki cu Hulanda. E situacion financiero di Aruba a bay for di sla desde 2009, y a empeora entre 2015 y 2018, cu ta cay pa cuenta di Gobierno anterior.

Fraccion di MEP ta haya e actitud di sino fono uno anti-democratico, y no ta cuadra pa Hulanda, cu di otro banda si ta yuda otro paisnan rond mundo durante e calamidad aki.

Pero e speransa ta cu Prome Minister Evelyn Wever Croes lo por sigui e negociacionnan, pa asina sali di e impasse cu Hulanda. “Gobierno ta den dialogo y mi ta sigur cu nos lo sali di dje,” lider di fraccion di MEP a bisa.