Ultimo dianan tabatin caba un discusion naciente den maneho di desperdicio, a base di e anuncio di e compania Ecogas cu nan a cera un convenio cu un compania na Colombia pa exporta e desperdicio cu tin warda na Sero Tijshi, paketa den e asina yama ‘envirobales’. Aya lo uza e desperdicio aki como combustibel den forno di industria di cement. Un noticia cu tabatin bastante impacto y a conduci na reaccion inmediato di e mandatario encarga cu maneho di desperdicio, expresando e opinion cu no ta sin mas e compania priva por dicidi di exporta desperdicio.

E hecho cu a base di e acuerdo entre gobierno y e compania pa e papel di e ultimo aki den procesa y paketa e desperdicio cu ta bin di tur banda, tambe di e empresa estatal Serlimar, e compania ta maneha e desperdicio paketa, no sin mas ta duna nan derecho pa dispone kico ta sucede seguidamente cu esaki. Den su concepto, ta gobierno tin e potestad di dicidi kico ta haci cu e desperdicio aki.

Di banda di e ministro e plan ta pa uza e desperdicio warda aki na momento cu e proyecto cu e mandatario tin den mente, esta scoge un partner cu por construi y opera un incinerator, cu lo bay tuma tur e desperdicio warda y ademas tur loke ta bin disponibel despues. Segun e plan aki, Aruba lo ta minimalisa y despues elimina e cantidad grandi di desperdicio cu nos tin actualmente, haciendo esey na Aruba mes. Fuera di esey, tin plan y proyecto separa pa diferente tipo di material cu por recicla y exporta.

Mester bisa cu finalmente den ambos opcion e desperdicio tin e mesun destino, esta cu ta kima esaki. E diferencia lo ta den e luga unda ta haci esaki. Den un caso aki na Aruba, den e otro caso na Colombia. Den e caso cu nos exporta tur cos, nos por tin e ilusion cu nos ta contribui na un Aruba cu menos emision di gas toxico, sin embargo un poco mas leu ta haci nos e fabor di kima tur cos, realmente minimalisando nos ‘carbon footprint’ y aumentando esun di nan na Colombia, aunke esey no ta parce e consideracion mas importante. Loke ta mas importante aya ta cu nan por conta cu combustibel relativamente barata, y nos por mira como bentaha cu nos ta deshaci di nos desperdicio, na un manera cu ta faborabel pa nos.

Den ambos caso pues ta trata di un solucion permanente pa deshaci di e desperdicio cu nos ta produci, e unico diferencia ta na unda e ta tuma luga. Sin embargo, lo ta bon pa nos tira un bista riba e otro aspectonan cu ta hunga un papel den esaki. Manera e pregunta: y kico e cos aki ta bay costa nos? Y aki nos mester distingui dos tipo di costo. Costo eventual pa gobierno na nomber di nos tur colectivamente, o directamente for di nos cartera como consumidor. Laga nos cuminsa cu bisa di antemano cu nos ta consciente di e hecho cu nos no por scapa di e responsabilidad cu nos tin colectivamente pa e sushedad cu nos ta produci y cu nos lo mester carga e costonan di esey. Naturalmente ta nos interes si pa haya sa den tur caso ta cuanto esaki ta y si e suma ey ta rasonabel. Mester bisa cu den esaki no tin un claridad completo. Ta facil pa bisa awor, na inicio di cualkier di e procesonan, sea kima aki o exporta pa kima na otro luga, cu e no ta costa nos nada. ‘Hay que ver para creer.’

Ademas di esey, awor a surgi e ‘complicacion’ cu no tabatin interes pa entrega bid, por lo menos no den e ronda di bidding cu a clausura e siman aki sin ningun oferta entrega. Kico ta exactamente e trasfondo di esaki nos no sa, pero nos por imagina si cu no ta asina facil pa opera un incinerator na Aruba, cu pa un gran parti di su entrada lo mester conta cu produccion di energia pa entrega na WEB. Aki ta unda miho nos anda cu cuidao pa WEB no keda atrobe manera e soltera eterno, cu tabatin yen di pretendiente pero nunca a logra casa…

E experiencia en general ta cu hopi proyecto di incinerator ta produci menos resultado cu loke ta priminti na inicio, pa motibo cu desperdicio no ta un combustibel eficiente y cu hopi energia ta bay den tene e proceso di kima andando. E entrega di energia uzabel pa por ehemplo un planta di electricidad hopi biaha no ta asina tremendo. Den un caso cu esey resulta no rentable, ta bin coba den nos cartera toch, unabes cu e inversion ta haci? Igualmente, den caso di exporta, nos no ta core riesgo cu dado momento nos mester paga toch, pasobra e preparacion aki pa posterior exportacion no ta rentable?

Cualkier opcion cu ta scoge, y esun di e incinerator ta mustra scur, ta importante cu nos ta pone paso firme. Nos ta contando dos proyecto fracasa caba, cu no a duna nos nada pero si a costa un monton di placa. Nos no por afford mas fracaso, cu ademas ta laga nos keto bay sin solucion.