Ayera durante un rueda di prensa, Departamento di Salud Publico (Despa) a admiti cu tin un epidemia di Zika. Nan ta laga sa cu tin mas cu mil caso sospechoso y 298 caso confirma.

Minister di Salud a subraya tambe cu mester bini cu un miho sistema ora ta trata comunicacion cu media en cuanto ta updates di malesanan anto pa duna nan mas frecuente.

Segun Jerry Staring, director di Despa: “Aworaki nos por bisa cu nos ta den un epidemia. Ta hopi importante pa tene cuenta si cu nos ta papiando di un epidemia a base di standardnan internacional.” E ta laga sa cu tin cierto reglanan na ki momento bo ta yama algo un epidemia. A haya e confirmacion di e datonan cu ta yega na e standardnan aki siman pasa diabierna. “Esey no ta kita afo cu nos a tuma nos medidanan.” E ta sigui bisa cu: “Door cu nos ta haya e cifranan despues, bo por bisa solamente “achteraf gezien” cu e epidemia ta confirma a base di echonan cu nos a haya di e cifranan siman pasa.”

Bon Dia Aruba kier ripara cu for di e departamento mes varios luna pasa a bati alarma cu tin un epidemia na caminda. Tambe nos kier informa cu a base di trend, e departamento semper tabata duna informacion mas lihe pa asina por cuminsa tuma medidanan di prevencion mas rapido posibel. E biaha aki esaki no tabata e caso, pasobra den e departamento tabatin un retraso den e analisis di data.

Tardansa pa confirma caso
Segun sr. Staring, e kehonan cu mester confirma via e laboratorio tin nan tardansa como tambe e parti di kehonan biniendo for di dokternan di cas, parteranan y eerste hulp. “E ta dura por lo menos un dos siman mas pa confirma un caso si ta Zika of no. Esey ta haci cu nos ta wak na e cifranan den retroperspetiva.” Desde aña pasa november Despa ta activo cu nan plan nacional. Ta cooperando tambe henter aña cu sector hotelero pa un programa cu yama Mosquito Free Hotels anto a haci mas inversion pa tin mas capacidad pa spuit rond di Aruba. Bon Dia Aruba kier remarca cu ainda nan tin nan reto pasobra no tin suficiente hende pa haci e control na e hotelnan structuralmente.

Minister Schwengle ta subraya cu na momento cu hopi hende ta malo, nan no ta bay dokter mesora.  “Pues hopi biaha ta laat pa haci un test lihe pa haya confirmacion di biaha.  Bo tin e test cu ta bin despues (celologico) cual tambe ta tarda hopi y ta sumamente dificil,” e mandatario ta splica.  Tin biaha ta dificil pa distingui entre Chikungunya y Zika anto generalmente e presentacion di e pashent no ta algo tipico. Na Aruba tin e test rapidopero pa celologia ta dependiente di afo (Hulanda).  E mandatario ta laga sa cu e no ta realmente haci un diferencia si e testnan aki ta haci na Hulanda pasobra nan ta tarda riba nan mes. E unico diferencia ta e transporte cual en principio ta masha lihe mes toch.

Epidemia ta basa riba casonan sospechoso
Bon Dia Aruba kier enfatisa cu pa Departamento di salud declara un epidemia, esaki no ta basa riba casonan di Zika confirma. Esaki ta a base di casonan di Zika sospecha, pues notificacionnan en general. Esaki e seccion di Epidemiologia mes a splica Bon Dia Aruba un par di siman pasa.

Cifranan registra
Eugene Maduro, hefe suplente di seccion di Epidemiologia y Investigacion a confirma cu tin 1.185 casonan sospechoso registra. Esakinan ta raporta door di e dunadonan di cuido. E districtonan di Noord, San Nicolas, Savaneta, Pos Chikito y St. Cruz ta esunnan cu tin casonan sospechoso registra. “Tin mas hende muhe notifica cu hende homber. Nos ta di opinion cu ta pasobra e ser femenino ta acudi na dokter mas lihe cu e ser masculino,” sr. Maduro ta bisa.  Mas o menos 65% di e casonan sospechoso ta personanan entre edadnan di 25 pa 64 aña. E sintomanan cu ta mas registra ta rash, keintura y dolor di cabes. Pa loke ta casonan confirma pa laboratorio te cu 30 di maart 2017, sr. Maduro ta informa cu tin un caso confirma di dengue, 12 caso di Chikungunya y 298 caso confirma di Zika. ”

A base di consehonan di expertonan di Hulanda di RVM conhuntamente cu e arts-microbioloog na Aruba,  sr. Maduro ta bisa cu nan mester a re-interpreta nan data. E ta splica: “Datanan pues cu nos tabata tin registra pero cu no tabata considera como positivo. E casonan a subi tambe pasobra aña pasa ta un test so tabata tin pa confirma Zika.”

Por wak aumento den caso
Despa ta wardando notificacionnan drenta for di dos siman pasa anto e proyeccionnan ta mustra cu tin un crecemento segun sr.  Maduro. E ta splica: “Te cu awor akinan pa loke nos tin registra, nos ta wak lo contrario.  Nos ta mira cu tin un bahamento den e cantidad di melding pero nan ta drenta despues.  No por bisa cu exactitud pero nos por wak cu lo por tin un aumento den caso. Pero nos ta traha cu notificacion y no cu confirmacion di laboratorio.”

E aña aki desde 1 januari 2017,  a bin cu un test comercial cu bo por test Zika riba dje anto esey a causa cu cifranan a subi drasticamente.  Zika, Dengue  y Chikungunya ta tres virus cu tin sintomanan parecido na otro anto bo no sa si bo tin un di e virusnan aki te ora bo haya confirmacion di laboratorio.  Sr. Maduro: “Den februari e dokternan di cas a cuminsa raporta tanto caso di Zika cu rash.  A pasa tres biaha riba e liña epidemico pa pais Aruba. Pues den e di dos siman di februari, pa tres siman consecutivo nos tabata tin un aumento drastico di e casonan unda nos por papia achteraf di un epidemia.”

Sinembargo for di dokternan di cas Bon Dia Aruba a tende cu nan tabata preocupa pa Zika desde januari pa motibo cu na e otro islanan Boneiro y Corsou ya tabatin manifestacion epidemico di Zika.

Dos dama embarasa cu Zika
Na momentonan aki segun Despa, tabata tin shete hende muhe na estado sospecha di tin Zika di cual dos ta confirma di tin e malesa. Nan ta cay bao di e protocol nacional di embaraso cual ta un cooperacion entre ginecologonan, parteranan y Despa. “Akinan ta papiando di extra control/monitoring durante embaraso como tambe despues.  Tin hopi caso cu ta keda sospechoso of  den aire, segun sr.  Maduro, pasobra tin resultado di laboratorio.

Pero e ta bisa: “Mester un di dos muestra di sanger pa reconfirma e resultado anto esaki hopi biaha no ta sosode. Asina cu e hende muhe na estado ta diagnostica cu Zika, nan ta haya un otro tipo di cuido y extra atencion.”

Asina cu e baby nace, ta keda follow up cu specialistanan pa 1 aña largo pa wak si e baby ta desaroya algun tipo di complicacion pa motibo di e virus. Unabes cu nan ta infecta, e babynan por nace cu microcefalia unda e cabes ta bira mas chikito. Of  tin diferente condicionnan neurologico cu ya caba ta documenta cu e babynan aki ta nace cu ne cu por trece hopi complicacion of malesa. Bo por detecta Zika durante henter e embaraso pero por cuminsa wak e mal formacion dentro di 30 siman di embaraso.