Mayornan kier pa nan yiunan cu tin sindrome di Down, autismo of cualkier limitacion, por tin e mesun derecho cu tur otro. Pa e motibo aki, a puntra Stichting Voor Verstandelijk Gehandicapten Aruba (SVGA) pa wak con e proceso pa personanan cu limitacion ta bayendo.

Gisela Polo di e fundacion, a splica cu e asunto di inclusion ta asunto di ley. E sistema di enseñansa ta hinca den otro di un forma pa bay na inclusion, pero ta referi na tratado internacional cu tin cu persona cu limitacion. Muchanan cu ta regular ta depende di nan inteligencia si nan ta bay over.

E ta splica cu tin un tratado cu Nacionnan Uni y Hulanda di 2016, cual ta bisa cu ta duna derecho na hende cu limitacion, pues, e meta di e tratado ta pa tin participacion mas tanto den comunidad y riba tereno profesional.

Pues esaki ta nifica cu persona cu limitacion tin derecho pa participa den tur area di comunidad, vivienda, educacion y cuido, tambe labor. Hunto cu otro fundacion, SVGA ta boga pa añanan caba pa persona cu limitacion, pa gobierno ratifica e tratado ey.

Nan a duna gobierno tur tratado pa asina por ratifica esakinan. Polo ta bisa cu inclusion ta un derecho humano. Como gobierno di un pais, para pa derecho di humano tambe ta para pa persona cu cualkier tipo di limitacion.

Sinembargo, e ta bisa cu inclusion ta importante y basico. Den e proceso pa logra esey, tambe nan ta traha pa trece e fundacion dilanti cu e proposito di keda conscientisa gobierno pa haci algo riba e tereno ey.

Nan a papia di derecho di mucha, cu ta den tur area. Na scol, trabou, e parti recreativo, pero tambe salud. Seguro AZV ta cubri locual ta trata 12 sesion di terapia pa aña, pero pa un mucha cu ta handicap, cu no ta cana eficiente, 12 sesion no ta suficiente. E ta algo cu e mester haci pa bida largo, pa keda mantene y no haya contraccion cune, pero esey no ta ahusta.

SVGA kier pa e tipo di leynan pa muchanan special cay abou di derecho di mucha cu gobierno a rectifica. “Den bo leynan, bo muchanan ta cay bou e ley tratado di mucha, awo tin cu bay ahusta pa tur mucha handicap…limita, nan tambe ta inclui den derecho di mucha.”

E Crisis Plan Social kier duna siguridad pa tur muchanan Aruba. Por ehempel, si un mucha di nan fundacion no ta den un situacion faborabel na cas, ni Imelda Hof ni Casa Cuna ta tuma nan, pero awo den e Crisis Plan Social lo ta ‘opgenomen’ cu mester tin un cas pa mucha handicap, y un cas cu ta mobil pero tin un ‘verstandelijk beperking’.

Esey ta pone cu tin un chens den situacion cu mucha ta for di cas. “Aunke esey ta unico cos cu bo kier haci, pasobra semper bo kier pa e mucha ta na cas cu su mayornan. Pero si no tin otro opcion, e cas ta bin, anto esey ta pa e Crisis Plan.”

Sinembargo e ta agrega cu e situacion por ta un fastioso. Te awo mucha tabata keda na famia, tin par ta bay Corsou. E ta comparti cu esey ta un proceso largo pero na Aruba no tabatin opcion dus tin caso cu mucha ta keda den un situacion erg.

Inclusion riba tur tereno: scol, cuido, tin trabou pa haci. Adulto no ta cay afo; nos ta papia di vivienda propio, cuido di polis of proteccion. Persona cu tin limitacion manera down syndrome ta hopi biaha victima di abuso sexual.

Den e parti di labor pa e adulto. Un persona tin 18 aña ta traha cu salario minimo y mester ahusta na e sistema di labor cu e apart cu e tin di capacidad, no 100% pero e persona cu por traha 50% su salario bogando pa uitkeuring acopla na dje.

E ta bibando den su propio cas, loke ta nifica cu “e por haci tur cosnan y entrada di tur e responsabilidadnan. Esey no ta rectifica ainda, pero tin un plataforma a pone tur esaki riba papel pa presenta gobierno pa por rectifica pa adulto e leynan”, el a finalisa bisa.