Ayera nos tabatin un dia liber na ocasion di Dia di Labor, sin festividad, nada. Esey na promer lugar pa culpa di e crisis di coronavirus cu a pone nos tur sinta (mas tanto) na cas, sin permiso pa ningun tipo di aglomeracion, pa nos no aumenta e riesgo di contagio atrobe di e virus. Gran mayoria di nos a cumpli bon cu e regimen imponi, y nos ta saliendo for di e situacion aki. Chapeau pa tur esnan entre nos cu a duna di nan parti pa logra esaki.

Esnan cu mester a daña e ambiente e biaha aki ta net algun di esnan promer yama pa duna ehemplo, esta un grupo di polis, cu mester sa mihor, cu a kere cu por baha stress den un festeho priva, cu e pensamento, aparentemente, cu esaki lo por pasa sin cu hende nota. Nos no ta bay dedica mas palabra na e asunto bochornoso aki; ta di spera si cu cuerpo policial y ministerio publico lo sa di actua den e mesun linea cu nan tabata menasa nos den ultimo simannan cu multa di mil florin bay ariba pa incumplimento.

Sin embargo, pa nos como esnan cu, den gran mayoria, sí ta cumpli, nos trabao no a caba aki; nos tin basta tempo pa bay ainda promer cu nos bolbe na nos bida ‘normal’, si acaso esey ta posible ainda. Tin un plan pa habri nos economia back gradualmente y nos ta spera cu esey bay funciona bon, pasobra un rebrote di e virus, cu tur su consecuencianan di ‘lockdown’ atrobe di nos economia, lo ta desastroso, mejor dicho, mas desastroso ainda cu e situacion ta caba. Nos no kier ni pensa cu nos ta yega na esey.

Bolbiendo na e tema di labor, nos por a observa cu hustamente den e tempo di crisis aki a bin dilanti e debilidadnan grandi di nos economia y mercado laboral. Por ehemplo, a bin sali na cla cu un gran parti di e empleadonan cu a keda sin registra completo pa ayudo, ta pasobra nan no tabata traha den un situacion regular, cu un contrato laboral cerca un empresa serio, cu ta registra debidamente y ta cumpli cu obligacionnan como empleador. Nos a tuma nota tambe di e hecho cu nos mandatarionan a trece esaki dilanti como motibo pakico gran parti di e 10.000 o 11.000 persona cu kier a registra, no a keda atendi pasobra nan no por a duna cuenta di, o entrega tur documento requeri. Esey ta un constatacion factual, berdad, pero no tin mester di un tono triunfante aki di ningun funcionario o entidad gubernamental, pasobra, manera sa bisa, pa cada dede cu ta mustra di manera acusativo den direccion di e empresario, tin tres cu ta mustra riba nan mes…

Si awe nos ta constata cu proteccion laboral ta un desastre, y cu tin hopi empleador ta probecha di esaki, ta pasobra e supervision y vigilancia di banda gubernamental ta un cos di hari. Nos no tabatin mihor prueba cu loke a sucede nos dilanti den e ultimo simannan, unda miles di empleado a bay cas cu e ‘smoesje’ di ‘no work, no pay’. Shonnan, ‘no work no pay’ ta ora un empleado keda sin cumpli cu su trabao manera acorda, anto e empleador ta keda sin paga… Ora e empleador no tin trabao pa e empleado, keto bay e tin un contrato pa cumpli cune… E no por apela na ‘no work no pay’. Igualmente ridiculo ta cu e empresario e ora ey no tin recurso cerca departamento di Labor, pasobra esaki frescamente ta renuncia su tarea legal di tramita un peticion completamente legitimo di retiro, y den caso hustifica, duna permiso pa retira e empleado(nan) si e empresa no tin placa pa paga nan. Y esey simplemente pasobra e ministro concerni den su santo… laga nos yam’e ‘inocencia’ a ‘decreta’ na television cu no ta honra ningun peticion pa retiro…?

Di e manera aki, sin embargo, loke ta describi den ley den e caso aki a resulta di ta mero papel, pasobra miles di hende, tambe esnan cu contrato di ‘on call’ o di ‘nulurencontract’ o di uitzendbureau, tur a bay pa caya, sin ningun recurso, sin ningun amparo. Pregunta: e mandatarionan concerni, awor cu nan a constata con grandi e abusonan aki ta, awor nan ta bay haci algo? Nos ta duda den esey, y nos duda ta hustifica pa e practica di e mesun famoso 34 aña cu nos Prome Ministro a menciona recientemente, unda e departamentonan clave simplemente NO a haci nan trabao. Ehemplo bibo di esaki ta nos departmento di Labor, mas specificamente seccion di Inspeccion, cu di ningun manera ta cumpli cu exigencianan di tratado internacional riba e tereno aki. Ki dia un ciudadano a yega di mira un publicacion a sali di e departamento aki, pa loke ta nan oboligacion pa publica, entre otro, estadistica di cantidad di bishita di inspeccion haci, estadistica di violacion constata y di sancion aplica? Pa no papia mes di estadistica riba tereno di accidente na trabao y di enfermedad ocupacional.

Di nos banda, nos ta duna e mandatarionan razon cu e dede acusativo den direccion di e empresario no cumplidor. No lubida e tres dedenan cu ta mustra riba boso…