Ta dia 8 di maart atrobe. Otro dia pa para keto un rato pa observa con ta para cu e posicion di hende muhe den mundo, y particularmente den nos comunidad. Nos por cuminsa mustra riba e logronan den e conkista di igualdad entre genero, of nos por pone enfasis riba loke no a logra ainda. Un poco di tur dos lo ta un bon escogencia. Pero haci analisis y comparacion no ta resulta facil. Ora nos purba haya material estadistico di participacion laboral, representacion o sobrerepresentacion den diferente tipo di profesion y posicion den empresa o organisacion, no ta asina facil pa yega na cifra confiable. Tin algun cifra general disponible. Si nos tuma como base un poblacion di 110.000, anto por bisa cu alrededor di 52.000 ta hende homber y 58.000 ta hende muhe. Un mayoria considerable anto. Motibo pa esaki? Muy probablemente e entrada di miles di hende muhe, na prome lugar pa ocupa un cantidad grandi di trabao domestico y trabao similar den hoteleria.

Si nos kier haya sa mas di cuanto hende muhe ta haya paga, compara cu hende homber, nos ta keda debe un contesta; nos no a topa cu dato confiable. E impresion general ta cu keto bay hende muhe ta sobrerepresenta den trabao menos bon paga y menos presente den e puestonan mas halto den empresa y institucionnan. Un bon encuesta riba e topico aki lo ta bonbini, incluyendo e pregunta si e doñonan di trabao semper ta maneha pago igual pa trabao igual.Nos sa cu na hopi pais e ta asina ainda cu hende muhe ta haya menos paga cu hende homber den e mesun tipo di trabao, pues aki cerca nos tambe esey por ta e caso.

Otro aspecto interesante ta e discusion ta cual ta e sexo ‘fuerte’. Ey sin mas ta resulta cu hende muhe ta superior. Si nos tuma e estadisticanan di hende di edad avansa, nos por mira cu e grupo di hende muhe cu ta yega na edad halto ta hopi mas. Pa duna un cifra: na 2018 (tercer trimester) tabatin den e categoria di edad 70 aña y mas: 4237 hende muhe y 2767 hende homber. Sorry guys, pero e bataya ey ta perdi caba…

Pero tin mas aspecto pa considera riba e dia aki. Den un comunidad unda e participacion laboral di hende muhe ta hopi halto, con ta para cu reparticion di trabao den hogar? Nos sa mira cifra cu ta indica cu e participacion laboral di hende muhe no ta asina halto, pero esey no ta cuadra cu nos propio impresion, cu ta bisa nos cu gran mayoria di hende muhe den edad di tin famia cu yiu chikito, ta combina trabao pafo cu trabao na cas. Nos no tin e impresion, aunke excepcion sigur tin, cu hende homber ta asisti nan pareha tanto den trabao di cas, den situacion cu tur dos tin trabao tambe. Si esey ta corecto, ainda, esaki ta implica cu nos hendenan muhe ta carga un gran parti di e peso di e bida di famia. Esey sin embargo no ta bay cambia asina lihe. Cambionan economico cu a haci cu awendia un parti grandi di hende muhe tin un job, no automaticamente ta hiba nos na cambio den cultura, aki semper tin un ‘time lag’ unda e custumbernan ta tuma varios decada pa cambia y adapta na e realidad nobo. Di otro banda, esaki no ta bisa nada di e parehanan cu tin un reparticion di tarea satisfacotorio entre nan dos, cu ta mustra tradicional pero cu pa nan ta bon. Al fin y al cabo, hende muhe y hende homber nunca lo ta igual den tur cos, nada contra esey. Mas bien ta trata semper di derecho cu hende muhe por reclama den asunto unda no tin ningun motibo valido pa nenga esey.

Lamentablemente nos mester yega na discuti e aspecto mas amargo y negativo di e posicion di hende muhe, y esey ta e violencia, tin biaha horible y barbaro contra hende muhe, casi semper na man di esnan cu supuestamente mester stima nan mas, nan pareha. Violencia domestico, dirigi tanto riba e pareha femenino pero tambe riba e yiunan, ta e cos mas mahos cu ainda nos no ta logra eradica for di e comunidad aki. Awor, critica esaki ta e parti facil, pero con nos ta yega na caba, o sikiera limita e fenomeno aki mas tanto posible? Tumando na cuenta cu ta trata di violencia den famia, lo ta logico pa pensa cu e solucion, o sikiera parti di esaki, por ta den e famia tambe. Esey no ta resulta asina simpel. E Aruba di antaño unda bario y vecindario tabata conoce un poblacion cu un cohesion halto di laso familiar, esey ya no ta asina. Cu e mezcla grandi den hopi bario di famia tradicional cu hende di otro parti di e isla o di exterior, ta parce cu mayoria ta haci nan best pa atende nan propio asunto, nada mas. E fenomeno cu nos ta mira den cualkier ciudad grandi unda mete den asunto di otro hende por ta hasta peligroso. Aruba mester fibra social nobo, y hende muhe lo mester hunga un papel clave den esey.