Stichting Reclassering en Jeugdbescherming Aruba

ORANJESTAD – Awendia ta haya diferente crimen bou e hubentud, sea den ladronicia, bringamento, bendemento di droga. Bon Dia Aruba a papia cu e director di Reclassering, Seraida Pemberton-Leonard, kende a papia tocante e tema di criminalidad entre e hoben.

E crimen, segun Pemberton-Leonard, ta uno hancho, mirando cu tur acto contra ley cu un hoben por comete. Antes por a diferencia e crimen di adulto y hoben, pero awendia no por wak e diferencia.

Locual e ta bisa cu antes e hoben mas tanto tabata horta, joyriding di auto, kibra den cas, bringamento riba caya of na scolnan, pero awendia e hoben a cuminsa comete delito mas grave. “Por bisa cu den ultimo 10 aña ta wak un tendencia cu nan a cuminsa cu nan mas pisa cu antes.”

Pemberton-Leonard ta bisa cu reciente por nota cu hoben ta bay cera pa intento di asesinato, bendemento di droga, kibra den cas pa horta den grupo, bringamento grandi den gang ta ripara, ‘bo ta pensa, kico ta pasando?’ E ta bisa cu e promedio di aña ta varia, pero entre 70 pa 80 hoben ta cay cera pa aña.

E ta continua splica cu tin di nan ta prome biaha cu ta cay cera, pero tin esunnan cu ta keda bay ‘aña aden y afo’ te ora nan bira adulto. Ora nan ta perde bista ya cu no ta den e grupo di menor edad, sinembargo, e ta remarca cu nan no a sali afo den sistema, pero pa motibo cu ta adulto, ta bay na otro departamento, ‘e ta cay bou nos mes pero e no ta wordo trata como menor di edad’.

Segun Pemberton-Leonard, tin diferente factor cu ta hunga un rol den pakico un hoben ta bay cera. “Mi no por bisa cu ta solamente un factor. E ta un combinacion di diferente factornan y tambe un falta di otro factor, y si bo pone nan hunto e ora bo ta haya un hoben basta problematico.”

Locual e ta splica cu ta un factor criminologico, e ta factor cu ta causa den e bida di hoben cu algo no ta bayendo bon. E ta splica cu nan ta haya sa y calcula pa motibo cu manera un hoben ta cay cera, e ta wordo inscribi na reclassering. “Nos ta haci e bishita na warda di polis pa un informe total di circunstancia personal di e hoben y mand’e ministerio publico pa nan por tuma decision den e caso.”

E ta agrega cu nan ta bogando pa por haya e melding di tur hoben pa motibo cu e sistema no ta anda cu nan por haya tur. E ta continua splica cu a base di esey por haya un bista di e total ‘falta ainda pa haya e imagen completo di totalidad di e hoben’.

Unabes cu reclassering bishita e hoben, nan ta haya e rapport anto categorisa esaki. Di eynan nan ta haci investigacion di e diferente area, sea situacion familiar, na scol, e uzo di droga, tempo liber, e mentalidad di e hoben y situacion di trabou. Tur esey nan ta wak y saca afo cua ta e area debil.

Pemberton-Leonard ta bisa cu hopi biaha ta haya un hoben problematico cu tin diferente area debil, anto e combinacion di e area debil ta haci cu e hoben ta cay cera bek, a pesar cu tin area debil ta bay wak kico nan tin fuerte.

Sinembargo, e ta splica cu mayoria di caso tiki tin area fuerte. “Locual nos ta yama un factor protectivo. Esey hopi biaha ta tiki. Bo por tin factor criminologico, pero si e factor protectivo ta stabiel no ta cay cera asina facil. Pero si e factor protectivo ta tiki, ta haci e hoben vulnerabel, esey ta haci cu e ta cay cera constantemente.”

E ta bisa cu ora manda e forma pa Ministerio Publico, nan ta tuma e decision si ta laga e hoben bay, of e ta bay den KIA, ‘depende e gravedad di e caso’. Nan ta pone bou di e guia di Reclassering. E factornan debil Pemberton-Leonard ta agrega cu ta traha riba nan pa stabilisa.

Segun Pemberton-Leonard, si e hoben tin hopi factor, e ta dificil pa motibo cu e hoben no ta bay cerca nan, e ora nan tin cu bay cerca e hoben. Pa e motibo si nan ta hoben cu e situacion na cas no ta bon y hopi riba caya, e ta bira dificil pa gara nan y duna e guia necesario.

“Esey ta problema ta stroba nos, cu basta hoben no por haya guia ambulante, pa motibo cu mester hinca nan un caminda pa por ofrece e guia cu nan mester. Si e hoben bin pa 1 of 2 ora cerca nos, ta dun’e material pa e bira fuerte, pero manera e sali den e mesun ambiente, mesun adiccion, tur locual a hinca den dje, a bay perdi. E situacion ta keda ripiti cada siman.”

E punto cu ta haci nan manera reclassering debil den e guia di hoben pa cu no tin caminda pa pone nan ‘un luga unda nan por keda mas largo’. E ta splica cu pa motibo tin e plan cu ta biniendo cune di ‘ fundacion cu animo’ un centro unda cu hoben cu comportacion problematico por keda.

Segun Pemberton-Leonard, den pasado tabata tin un cas cu a duna guia ‘el resulta bon’ den ayudo pa e hoben. “Nos a ripara cu e hoben no tabata cay cera den corto tempo, pero nos mester a cera e porta di e cas pa motibo cu no tin modo financiero pa maneha e cas; pero cu e proyecto nobo lo wak si por haya mas sosten.”

E ta bisa cu ora saca un hoben for di su ambiente anto ta dun’e e guia necesario, den varios caso e hoben por stabilisa su mes. E ta remarca cu na Aruba no tin casi nada pa e hoben cu ta uza droga.

“Un sigur 80% cu 90% cu ta cay cera ta uza droga, no ta adicto, pero nan ta uza. Tin hopi ‘usuario social’ bou di e hoben cu consecuencia ta cu nan por bay mas leu. E combinacion cu uzo di droga y e otro factor ta pone e hoben bira mas vulnerabel pa locual tin rond den dje cu ta negativo”, Pemberton-Leonard ta splica.

Ora di duna guia, nan ta purba di duna individual na cada un, tratando e diferente area. Nan tabata duna guia den grupo pero ultimo tempo no por pa motibo di cu hopi biaha e hoben ta bin di diferente gang, bario no por pone hunto.

“Nos a purba, e por a resulta pero no awo cu no tin personal y cu problema asina grandi. Nos ta duna 10 hoben hunto, pero 2 trahado mester ta den grupo. Un pa duna y otro pa observa pa tur hoben. Ora bo pone dos grupo cu otro nan no ta habri y nan ta pone mas atencion na e otro hoben en bes di e material cu wordo duna”, Pemberton-Leonard a bisa.