Manera a keda conoci door di un publicacion di un articulo cu Bon Dia Aruba a haci algun dianan pasa, 140 caso di diferente abuso y violencia a wordo registra na Aruba na aña 2020 segun cifranan di Sociaal CrisisPlan (SCP).

Den esaki, tambe a wordo treci dilanti diferente problemanan social cu Aruba ta enfrenta como ‘parti di cultura’ manera director di Asunto Social Glenda Hernandez a expresa na Bon Dia Aruba na unda tambe a enfatisa cu violencia tin di haber den e manera con homber ta posiciona den comunidad, “e machismo cu tin”.

El a indica cu tin un investigacion di aña 2018 di Helen Guda unda a haya sa cu mayoria di hendenan cu tin stress den e relacion ta mamanan soltera cu yiunan, cu nan mester lanta nan yiu pero tambe por mira e dominacion di hende homber cu ta indica cu machismo ta hopi presente y cu ta duna un manera di anda duro den comunidad.

Esey ta haci cu comunidad ta bira mas duro, cu hendenan cu mester proteccion como hende muhe adulto, na unda el a indica cu te ainda no a wordo haci un investigacion tocante con señoranan ta wordo trata den comunidad y cu ta wordo maltrata, cu e vision di machismo e ta kere cu esey tambe ta hungando un rol.

Ta p’esey cu Hernandez a menciona cu SCP a presenta e plan pa cuatro aña cu ta drenta na vigor entrante aña 2022 pa asina diferente instancia por traha cu e meta central di colabora y traha miho profesionalmente pa asina por lanta un miho ‘child protective system’ (sistema di proteccion di mucha) pa combati violencia, specialmente cu muchanan basa den 7 strategia di inspiracion di Organisacion Mundial di Salud (WHO) na unda diferente proyectonan ta wordo mira pa resolve un problema grandi of logra un meta di un nivel mas halto.

E 7 strategia di inspiracion di WHO aki ta wordo reconoci internacionalmente cu ta aporta pa combati violencia di un manera efectivo contra mucha y hoben, a base di investigacion internacional.

Strategia number 1 ta trata di zorg pa muchanan ta protegi igualmente contra tur forma di violencia y con e leynan ta wordo ehecuta.

Strategia number 2 ta enforsa norma y balornan den comunidad cu ta para pa relacionnan sano y positivo unda respet mutuo y igualdad cu propio responsabilidad entre mayor y mucha ta para central.

Strategia number 3 ta pa crea un ambiente sigur y safe pa e muchanan y hoben lanta aden.

Strategia number 4 ta pa sostene y reforsa habilidadnan di mayornan y educadornan den nan tarea di lanta nan yiu.

Strategia number 5 ta reenforsa e posicion y entrada di mayornan y educadornan vulnerabel cu lo reduci pa baha nan stress y riesgonan di violencia den lantamento di yiu.

Strategia number 6 ta pa engrandece e respuesta di instancianan y organisacionnan relevante pa nan por brinda e servicio necesario na tempo y na nivel necesario.

Strategia number 7 ta pa mehora e nivel di educacion y di life skills bao e muchanan y hoben.

Pa por continua cu e metanan ey a wordo crea diferente luga pa prevencion y ayudo trempan como por ehemplo Centro pa Hoben y Famia na unda ta un servicio duna door di cooperacion di diferente instancia cu ta traha den e parti preventivo y bao e mesun dak pa brinda e famianan den un modo facil y accesibel pa traha parent skills y life skills di mucha y hoben.

Un otro departamento cu lo ta un centro di experticio cu a wordo lanta recientemente y cu ta implementa, ta haci train y ta monitoria diferente leynan den bienestar di mucha y hoben ta Departamento di Hoben y Mucha na unda lo ta encarga di Codigo di Proteccion, Ley di Crèche y Ley di Plan di Mayor den caso di divorcio.

E Codigo di Proteccion ta den proceso di implementacion den 4 sector na unda tin su mesun planning y proyect leaders den sector huridico, salubridad publico, enseñansa, social, na unda tambe ta ricibi ayudo di Stichting Augeo y Unicef.

Pa loke ta trata e Ley di Crèche, cu tambe ta den proceso cu adaptacion di DWJZ cu proyect lider di centro di cuido, cuido pre-escolar Mucha Special y actualmente Universidad di Missouri ta yudando e Departamento di Hoben y Mucha pa introduci un sistema con pa yuda e mucha pre-escolar riba cierto necesidadnan special na un edad trempan, manera autismo, ADHA, Down Syndroom, entre otro. Mester remarca cu CBS a traha un linea di base pa studia e 120 centro di cuido di mucha na Aruba.

Hernandez a señala cu nan tin e meta pa tur esaki por wordo implementa na fin di aña, pa motibo cu nan kier cu mayornan lo haya confiansa pa hiba nan yiu na cualkier crèche pasobra nan ta controla e crèche lo cual esey no ta bay bira un tarea mas di e mayor.

Departamento di Mucha y Hoben a papia cu diferente partner tocante su tareanan principal pa cu e mucha, mayornan, etc. Su tareanan principal ta pa e implementacion di Ley di Ouderplan riba 7 di juni di 2021, e meta principal ta pa haci palabracionnan con ta bay traha hunto riba e punto aki.

Ademas, Hernandez a informa cu nan a haya hues di Corsou cu a bisa cu nan mester di ayudo, por ehemplo den casonan di divorcio na unda e mayornan mester di un mediador “mi ta lantando e departamento pa bira un centro di experticio cu leynan, nos ta bay wak pa e leynan bay biba den comunidad, cu ta wordo controla y ehecuta den organisacionnan y tambe pa nos duna ayudo unda cu nos por”, el a bisa.

Tambe, el a trece dilanti e programa ‘Collaborative Partnerships na Scolnan’ di prevencion y ayudo trempan cu lo duna nan un plan nacional con pa realisa metodo intersectorial pa crea siguridad na scolnan y na cas di alumno di Aruba, den esaki lo traha conhuntamente cu directivanan di scol y zorgstructuren na scolnan. Asina mes a informa cu un investigacion independiente lo wordo haci den e veld pa wak con structura di zorg na Aruba ta canando y kico ta rol y posicion di schoolmaatscheppelijk werkers nan y lo cuminsa pa aña escolar 2021-2022.

Segun WHO, mil miyon di mucha ta victima di algun tipo di violencia pa cada aña, tambe cu 1 di cada 3 studiante entre 13 pa 15 aña a participa den un bringamento na scol (45% ta mucha homber 25% ta mucha muhe).

Casi 300 miyon di mucha di 2 pa 4 aña, ta victima periodico di castigo fisico of violencia psicologico den man di su mayornan of esunnan cu ta cuida di dje.

Tambe nan a indica cu 1 di cada 4 mucha menor di 5 aña ta biba cu su mama cu ta victima di violencia di pareha.

Pa esaki WHO a informa cu danki na programanan basa den strategianan di inspiracion pa pone fin na violencia contra muchanan, violencia a wordo reduci di un 20 pa un 50%