Riba diamars 8 di september 2020, Gobernador di Aruba, S.E. Alfonso Boekhoudt, den su cualidad di hefe di gobierno di Aruba, a habri e aña parlamentario 2020-2021 cu su discurso di aña. Apertura di Aña Parlamentario ta tuma luga anualmente riba e di dos diamars di september. Cu e discurso, como hefe di gobierno di Aruba, Gobernador a anuncia e plannan di maneho di gobierno pa e proximo aña.

A adapta e ceremonia di apertura e aña aki na e medidanan actual contra corona. Gobernador Boekhoudt y su esposa, e miembronan di Parlamento y di Gobierno a asisti na e apertura. E ceremonia tradicional di e militarnan di Marinierskazerne Savaneta no a tuma luga debi na e medidanan contra corona. Pa cumpli cu e reglanan di distancia, otro invitadonan y publico

tampoco no por a asisti na e ceremonia e aña aki.

“Señor presidente, Honorabel miembronan di Parlamento, Ministernan y invitadonan, bon dia. Awe mainta nos ta reuni den e sala unda democracia ta manifesta su mes di e forma mas puro. Nunca antes e libertad di move of di hiba un bida normal di nos generacion, a wordo limita manera cu a sucede for di maart di e aña aki, pa yuda combati e contagio di coronavirus.

Hasta awe e medidanan aki ta bisto, na momento cu nos ta cu menos hende reuni akiden pa nos por tene cuenta cu e medidanan di precaucion prescribi. Un pandemia cu a pone mundo paralisa y hasta economianan grandi sufri enormemente; e situacion sin precedente aki a pone e fibranan di nos sociedad na prueba y ta reta politiconan pa pone nan diferencianan un banda pa bienestar general.

Como isla chikito y dependiente di economianan mundial y di nan desaroyo, pero tambe di e libertad di movecion di hende entre paisnan, nunca antes nos bida diario, ni tampoco e pilar principal di nos economia cu ta turismo, a wordo asina tanto afecta. Porcentahenan di caida economico, di desempleo y di falta di entrada di Pais Aruba ta yega na nivelnan asina halto, cu e efecto ariba finanzas publico, ariba nos situacion socio-economico y ariba e bienestar di miles di ciudadanonan, ta inmenso.

Aunke nos ta wordo limita den cantidad pa bini hunto awe, algo cu hamas por wordo limita ta e derechonan constitucional cu ta rigi nos Pais y ta mantene nos organonan den balansa. Aunke nos por ta menos hende akiden, nunca e podernan legislativo, ehecutivo y hudicial mester refleha e carencia aki.

Den tur e periodo aki unda cu nos bida cotidiano tabata interumpi, Parlamento, Gobierno y sistema hudicial a keda funciona. Y p’esey mes awe nos ta efectua apertura di Aña Parlamentario 2020-2021 manera cu Constitucion di Aruba ta prescribi.

Sr. Presidente: Superlativonan no ta suficiente pa describi e magnitud di e crisis cu e coronavirus a ocasiona pa nos isla, ni e repercusionnan cu lo tin den e periodo nos dilanti. Mundialmente ningun mandatario, academico of experto tin e solucion pa sali afo cu menos esfuerso posibel.

For di sector priva, voluntarionan, mandatarionan y representantenan di instancianan no-gubernamental, por tuma nota di señalnan clave cu sin duda algun mester ta presente pa por cuminsa wak e luz na final di horizonte.

Den un situacion manera cu nos ta bibando, Gobierno hunto cu Parlamento tin e tarea pa reenforsa e capacidad di recupera di nos comunidad, pa crea e cuadro pa por resisti efecto di factornan externo y tambe stimula economia a base di innovacion, logistica y tecnologia – sectornan cu mundialmente a resulta di ta menos afecta durante e periodo di crisis aki.

Pero Gobierno ni Parlamento no por haci esaki nan so. Mester uni forsa, pone diferencianan un banda y pone nos mira riba recuperacion di nos isla. Den e ultimo dianan aki a nota demasiado division, proteccion di podernan politico, falta di disponibilidad pa un dialogo genuino, unda participantenan ta kibra cabes hunto pa forma un solo frente pa Aruba por recupera di e crisis aki.
Nos no por keda pega den erornan di pasado y purba desacredita otro, y spera cu esey lo alivia nos situacion. E crisis aki a pone un spiel nos dilanti y e tempo a yega pa reenforsa e pilarnan di nos sociedad.

Hunto cu mas di 125 persona, di tanto sector priva como tambe sector publico, a traha incansablemente pa stipula un rumbo nobo pa nos pais. E masterplan ‘Reposicionando Rumbo di nos Pais’ lo wordo usa como un herment, pa percura pa e transicion exitoso for di e crisis actual pa un modelo economico nobo; cu ta sostenibel, inclusivo y capaz pa recupera su mes rapidamente di e efectonan di cualkier shock den futuro.

Concretamente esaki ta significa entre otro un enfoke riba reforma di nos mercado y ley laboral, riba eliminacion di red-tape y crea eficiencia den clima di comercio, riba implementacion di e trayecto di e-government, riba un sistema di identificacion digital, riba reforsa e capacidad legislativo y riba regulacion innovativo. Tambe lo traha pa reenforsa institucionnan y na reforma servicionan publico.

Pa awemainta akiden, Sr. Presidente, nos ta memey di e di dos ola di infeccion cu a pone mas presion riba nos sistema di cuido, riba nos mercado laboral, nos famianan y nos muchanan. E coronavirus no solamente a pone e deficiencianan di nos sistemanan anterior sali na cla, pero a habri nos wowo mas ainda pa e importancia di educacion y crea acceso na informacion pa cada mucha bibando riba nos isla.

Gobierno lo sigui enfoca riba e trayecto di e-learning y traha hunto cu nos scolnan, pa percura pa nos muchanan desaroya habilidadnan di siglo 21 y transforma den adulto sano y capaz di abarca e retonan cu lo presenta. Pa e aña escolar nobo, a hacie posibel pa cuminsa cu scol virtual na Ingles, mientras tambe lo stimula nos hobennan pa studia educacion superior online, tanto via universidadnan di Hulanda como di Merca. Den otro esfuerso, gobierno ta bay inicia e prome scol publico bilingual; y pa e aña nos dilanti Aruba lo conta cu cuatro scol HAVO subsidia pa gobierno.

No por keda sin menciona, cu e crisis ocasiona pa e coronavirus, ta encera un mensahe cu Planeta Tera por draai sin nos – e ser humano – pero ta e ser humano mester di e planeta. Cuido di nos naturalesa riba tera y bou lama mester bira parti di e ‘normal nobo’; e mester bira parti esencial di nos sistema di biba. E proteccion di e mas di 16 areanan y e traspaso di e areanan aki na Fundacion Parke Nacional Aruba tabata un punto di enfoke. Asina tambe e introduccion y implementacion di e ley cu ta prohibi uso di productonan dañino pa nos medio ambiente ta en efecto y ta rekeri mas esfuerso cu a anticipa.

Ya pa varios aña Gobierno di Aruba a compromete su mes na yega na Metanan di Desaroyo Sostenibel manera stipula pa Nacionnan Uni. Nan ta un compas mundial pa desafionan manera pobresa, educacion y crisis climatico. Hopi di e metanan aki ta interconecta caba den varios area di maneho. En particular ta enfoca riba e tereno di reduccion di pobresa, maneho di awa limpi pa bebe, industria, innovacion y infrastructura como tambe construccion di manera sostenibel. Pa locual ta trata nos recursonan natural, lo sigui stimula e sector primario y pone mas tereno disponibel pa ampliacion di e sector aki.

Durante henter e crisis, Gobierno por a conta riba un cooperacion extenso entre instancianan manera DVG, Hospital y Imsan, ATA, AAA, Directie Luchtvaart y IASA. E trabounan desplega tabata esencial pa organisa apertura di nos fronteranan pa nos turistanan y pa repatriacion di nos mesun hendenan. A diseña y lansa un ‘first line of defense’ na frontera.

Tambe a stimula nos comercio pa haci negoshi na un manera mas sigur y segun protocolnan, pa asina nan tambe por beneficia di reactivacion, con minimo cu e por ta, di nos economia. Den poco tempo nos a wak con comercio a cambia nan manera di haci negoshi, pa por sobrevivi e periodo aki. Esaki ta un ehempel bibo di e capacidad di adaptacion cu Aruba ta conoci p’e.

Pero comercio no a sali di e zona di peliger ainda. P’esey Gobierno lo traha na e capacidad di recuperacion aki, pa sigura cu e obhetivo pa cera aña 2021 segun proyeccion pa ricibi entre 515mil pa 660mil turista cu ta bishita nos isla cu avion. Esaki ta mita di loke nos tabata ricibi prome cu e crisis a azota nos.

Sr. Presidente: Gobierno ta aplaudi e accion social cu a bin ta tuma luga na bienestar di esunnan mas vulnerabel y fragil den nos comunidad. Gobierno di su banda continuamente ta creando consciencia, accion y responsabilidad social enfocando riba seguridad di nos muchanan, cu tambe a sufri enormemente den e periodo aki: leu di nan scol, di nan amigonan, y di nan actividadnan social y deportivo.

Pero e sentido di seguridad den nos comunidad ta contene mucho mas aspecto. P’esey gobierno lo sigui enfoca riba combatimento di crimen cu nivel di impacto halto, concentrando mas ariba prevencion y combatimento di crimen arma y crimen di abuso di menor.

Ta trahando riba e Family Justice Center cual ta hopi importante den e trayecto represivo y lo bira un centro pa atende cu victimanan di delitonan sexual. Den e periodo nos dilanti Gobierno lo presenta un ley di Codigo di Proteccion Hubenil y Infantil, cual lo ta universal pa cada sector aki na Aruba.

Tambe lo efectua un re-evaluacion den e maneho di admision y expulsion di ciudadanonan di otro pais segun demanda di mercado laboral y e cambionan den nos economia, manera cu a menciona anteriormente. Y finalmente, lo amplia y reenforsa e proteccion huridico di e ciudadano pa medio di proyectonan piloto di mediacion conhuntamente cu bezwaar-advies-commissie di LAR.

Sr. Presidente: E di dos ola di infeccion cu nos ta aden, a pone mas presion riba nos sistema di cuido, riba nos mercado laboral y nos famianan. Gobierno lo cuminsa prepara pa Aruba su realidad laboral nobo despues di e crisis di coronavirus, pa duna esnan cu a perde trabou un perspectiva nobo mediante vocacionnan adicional, pa nan ta miho prepara pa enfrenta e futuro nobo di Aruba.

E efectonan di algun decision cu nos a tuma 30 of 40 aña pasa a caduca, of no a resulta di ta sostenibel pa un tempo mas largo. Haci un comunidad resistente contra shocknan externo pa medio di estimulo economico, innovacion y tecnologia, ta un plan riba termino largo. Pero mester cuminsa sembra e simianan aki awo.

Pero sostenibilidad tambe ta trece pan riba mesa… tur dia! Sostenibilidad ta primeramente percura pa cumpli cu bo obligacionnan diario continuamente; tin un trabou digno; y tin un entrada sigur pa cada ciudadano.

Riba tereno di salubridad, sostenibilidad tambe ta percura pa dokternan no tin nodo di scoge entre bida of morto di un pashent.

Den e tempo aki di coronavirus, mas nunca nos a realisa con importante ta pa dispone di cuido duradero. P’esey Gobierno lo traha riba leynan cu lo reenforsa y salvaguardia e calidad y capacidad di salud. Gobierno lo percura pa fortifica cooperacion entre dunadornan di cuido entre e islanan den Reino, pa ta mas eficiente cu e inversionnan den cuido medico. Y specificamente pa cuido di nos grandinan lo haci un inversion den personal y infrastructura.

Sr. Presidente: E Aña Parlamentario cu ta inicia awe lo wordo caracterisa pa un relacion nobo y diferente cu Hulanda, sea cu nos bisa ‘si’ of bisa ‘no’ na e leynan di Reino cu tin riba mesa. E relacion nobo aki lo influencia grandemente e maneho di Gobierno den futuro.

E Aña Parlamentario aki tambe lo ta den luz di e contienda electoral, unda cu esnan cu lo participa lo tin retonan sin precedente pa tende cu nan. Parlamento tin un ley di iniciativa pa cambio di ley di financiamento di partidonan politico, como tambe e ley nobo cu ta regla screening di ministernan. Esakinan ta leynan importante cu lo mester wordo trata printo, manera tambe institucion di e ombudsman – e defensor di pueblo – como e ultimo pais den Reino pa regla esaki.

Pa nos por recupera di un manera duradero, no ta rekeri solamente accion y compromiso di Gobierno y Parlamento, pero tambe un esfuerso di tur ciudadano.

Mi ta spera di curason cu pronto nos lo por wak bek atras riba e periodo aki, manera un les cu a saca e miho di nos: famianan mas uni, sociedadnan mas uni, un nacion unda su miembronan ta pone nan diferencianan un banda pa un causa nacional, y ta aspira na honestidad, firmesa y sentido comun.

Sr. Presidente,

Manera nos Constitucion ta prescribi, e aña parlamentario 2020-2021 a habri. Cu Dios ilumina cada un di nos y guia nos pasonan pa surpasa e retonan nos dilanti, y Aruba por sa di keda firme manera un baranca den lama.