Den ultimo dianan a surgi e tema di e imposibilidad pa Aruba logra austeriza e Afl. 60 miyon den AZV cu a palabra cu Hulanda, cu ta causando discusion nobo tocante e tema di gasto di cuido medico. Loke a comprende di diferente expresion, entre otro di nos Promer Ministro, cu ta un posibilidad cu lo pone Hulanda na altura di e decision di no cumpli cu e compromiso aki. Den un entrevista cu un medio local digital e mandatario a expone cu den caso cu haci esaki, y e posible contesta Hulandes lo ta pa para e pago di e siguiente ‘tranche’ di ayudo (di FASE, subsidio di salario, etc.) pa luna di october caba, lo por bay busca prestamo otro caminda.

Esey lo ta posible en todo caso riba mercado local, pa cual gobierno di Aruba no tin mester di aprobacion di gobierno di Reino. Esey ta conta si pa prestamo internacional cu lo bira practicamente imposible, no solamente pa e aprobacion necesario, sino tambe pa e posicion financiero internacional di Aruba, cu ta carga un debe di, segun e ultimo rapport financiero di promer mitar di aña, algo mas di Afl. 5400 miyon, riba un GDP cu ta calcula na Afl. 5077 pa fin di 2021. Esaki ta duna un porcentahe di debe/GDP di 107%, menos cu loke tabata calcula anteriormente, unda tabata maneha e GDP pa fin di 2020, pero keto bay profundamente ‘den cora’. Esaki por lo pronto no ta bay yuda tampoco pa mehora nos posicion pa e agencianan di rating, di manera cu fia lo no bira mas barata, ademas di e permiso ya menciona.

Kico esaki ta significa? Cu gobierno di Aruba por bisa ‘en voz alta’ cu no ta bay cumpli, y cu no tin pensa tampoco corta otro caminda pa compensa, pero cu esaki no lo keda sin consecuencia di banda Hulandes. Por exigi di Aruba cu ta cumpli di tur manera cu loke a palabra, y ora exigi algo lo mester tin un sancion su tras. Lo yega na e extremo aki? No necesariamente, pasobra ambos banda ta bon consciente cu e trayecto di varios aña ta requeri cu lo mester cana hunto pa yega na finanzas publico sano na final. Y e ruta aki apenas a inicia, pues ta parce nos logico cu lo bay busca un manera pa sali for di e asunto aki. Di banda di Hulanda por parce facil pa menaza cu medida contra gobierno di Aruba, pero maneho di un crisis asina, no lubida 2014, inclusive e operacion di e medidanan cu mester tuma, na e momento aki, ta poco probable. Cu un gabinete demisionario na Hulanda, y un trayecto di formacion cu por dura varios luna ainda, si acaso e asunto no termina den eleccion nobo pasobra e partidonan no ta mira otro salida, nos no ta kere cu bay yega asina leu.

Di otro banda, un conflicto di e tipo aki lo tin consecuencia si pa e colaboracion necesario di ambos banda pa por yega na un implementacion adecuado di e plan di reforma bao supervision di COHO. No ta bay tanto pa e aprobacion di e ley corespondiente den parlamento Hulandes, pero mas bien e colaboracion entre Hulanda y Aruba pa elabora plan pa cada area cu en principio ta acorda caba, pero cu den e proximo lunanan mester cuminza haya nan implementacion. Nos a comprende caba di nos promer mandatario cu un diferencia di opinion tocante AZV no lo stroba e colaboracion cu Hulanda, pero nos ta kere cu no mester ta asina optimista; al fin y al cabo, esaki ta trabao di hende y no semper cosnan ta tuma lugar optimalmente si e ambiente optimal no t’ey. Y si di banda Hulandes lo kier mira un poco mas diligencia na Aruba, no por keda sin duna nan razon.

Nos ta na como seis luna di e deliberada caida di gobierno, y casi na e fecha cu lo tabatin eleccion regular. E caida anto no tabatin ningun relacion cu e crisis cu nos ta aden y e afan, como bon gobierno, pa atende esaki mas rapido posible. Nos por a bien tene eleccion regular y un periodo normal di negociacion y lo nos tabatin un gabinete nobo un par di siman despues di e trayecto actual. A tuma tur tempo pa papia cu tur partido cu lo tabatin cualkier interes minimo, cu dado momento a cuminza parce mas un circo electoral cu otro cos. Loke a tuma lugar den curso di e aña aki ta duna e impresion cu gana tempo y pospone e momento clave unda no tin awa pa laba mas y mester a duna cara na pueblo kico ta bay sucede, tabata mas importante cu elabora mas pronto posible e plannan pa Aruba cuminza traha riba nan. Esey ta nada menos cu un ignoracion flagrante di e necesidadnan urgente di Aruba, bao di e capa di mester papia cu tur hende. Mira di e banda aki, ta mas cu cla cu nos no mester awor e siguiente capitulo den e serie di ‘delay tactics’ aki, cu por ta di cierto manera beneficioso pa e partidonan di e coalicion, pero cu no ta cuadra cu interes general. Na maart 2022 nos ta na 2 aña di e inicio di e crisis, y apenas lo cuminza mira algo di plan.