Casi simultaneamente a sali e cuentanan anual di dos entidad importante: AZV y ATA. Loke nan tabatin di relata ta mustra e dos caranan di nos situacion nacional. Uno no ta duna solamente un presentacion, pero ta pone e relato completo riba su website. E otro a duna poco cifra general y manera ta nan custumber no ta publica nada mas. Un practica conoci, riba cual nos lo bolbe mas dilanti.

Tin mas contraste pa nos observa. Un ta refleha e costonan grandi di nos sistema di salud, golpea fuertemente pa e crisis di Covid-19, cu a causa un caida grandi di entrada via prima y impuesto indirecto BAZV. Por mira un recuperacion parcial di e fuentenan di entrada mayor, pero di otro banda tin e compromiso tambe di austeriza, e famoso 60 miyon florin a base anual cu mester corta. Si por papia di un ‘meevaller’ aki, esey lo ta cu 2021 a cera cu menos asegurado cu na 2020 y na 2019. Esey no ta solamente loke cifranan di AZV ta mustra, sino ta resulta tambe di e personanan registra na Aruba, segun cifra proporciona pa CBS Aruba. Nos ta bolbe riba e tema specifico aki.

E otro cuenta anual ta refleha e recuperacion economico, principalmente den sector turistico y otro sector mas directamente liga na turismo, cu a tuma lugar caba den e promer aña despues di e crisis. Di parti di e entidad aki por a haci un aporte fuerte na caha di gobierno, fruto di e beneficionan di e aña. So far, so good, y awor ban spera cu e recuperacion ta sigui fuerte den e aña aki tambe.

Por mira cierto desaroyo notable tambe den e cifranan demografico di nos isla. Por ehemplo den e cantidad di nacemento, cu a sigui na un nivel di apenas 1.008 pa aña 2021 (1052 pa 2020). Gradualmente durante e ultimo añanan nacemento a keda baha, di mas di 1.200 na 2016 y 2017, te na e nivel actual di practicamente mil so. Durante 2021 por a observa tambe un mortalidad remarcablemente mas halto cu e añanan anterior. Mientras cu 2020, a pesar di e crisis di Covid, tabata na un nivel comparable cu e añanan anterior (743), 2021 ta registra 964 fayecimento, e cifra mas halto registra te awor aki y na un nivel di alrededor di 200 fayecimento mas cu e average di e ultimo añanan. Cu e cifranan aki, e crecemento natural tabata casi no existente. Di otro banda, cifranan di inmigracion y emigracion ta mustra cu, desde 2019 caba por nota cu tin mas persona ta sali di Aruba, cu tin ta drenta. Na 2020 registracion di residente nobo a baha fuertemente te 1846 persona, y na 2021 e cifra aki a subi levemente te na 2193, pero a sali 2712 persona den e mesun aña. Pa AZV menos persona sigura por significa menos gasto, pero por significa tambe menos hende pa aporta. Y en vista di e gastonan aumentando cu e poblacion riba 60 aña, cu gasto relativamente halto cu ta keda crece, esaki ta keda un desaroyo preocupante.

Finalmente, manera bisa anteriormente, tin un diferencia grandi den forma di informa entre e dos entidadnan. Uno ta cumpli cabalmente cu su obligacion di informa, poniendo su relato completo riba su website, di manera cu cualkier ciudadano por mira kico AZV a haci o no a haci. Di e manera aki e organo ehecutivo di gasto di salud ta pertenece na e manyen di entidad (semi)gubernamental cu ta tuma nan papel informativo na serio, manera Banco Central, Camara di Comercio, WEB Aruba NV, SVb y algun mas cu nos por a lubida. No por bisa mesun cos di ATA sin embargo, cu ta presenta e cifranan mas general pero no ta duna claridad completo publicando nan cuenta riba nan website. Mas grave ainda ta cu gobierno no ta percura pa e demas entidadnan cumpli cu nan tarea informativo, y ta parce cu ta gobierno mes no ta desea di duna claridad. Y esey mientras cu esakinan ta e cosnan cu no ta costa nada; ta solamente un cuestion di pone nan relato, cu nan tin disponible digitalmente caba, pa un y tur por tuma nota. Esaki naturalmente ta incomprensible y inaceptable, sigur di un gobierno cu no ta perde ningun oportunidad pa vocifera nan supuesto compromiso di ta practica transparencia. Ta kico tin di sconde den tur e cuentanan anual cu Aruba no mag mira?

Di igual forma lo ta bon pa nos disfruta di e aparente transparencia predica den e caso di e opinionnan encuanto e ley di Reino encuanto COHO y supervision financiero. Di basta tempo caba nos por a tuma nota cu mayoria di nos parlamentarionan tin tur tipo di malestar estomacal y intestinal cu e dos proyectonan di ley di Reino, y ta bira tempo pa nos haya sa mas den detaye ta kico ta nan malestar, pa por huzga si ta trata di obhecion obhetivamente sustancia o di mero hugada trivial pa gana tempo so. O, si no kier duna claridad, nos lo mester warda te cu resulta di e tratamento den parlamento Hulandes pa sa kico ta e posicion cu nos parlamentarionan a tuma. Anto e ora no mas, nan kier pa nos huzga? Ta te ki dia nos mester soporta e tipo di farsa di supuesto ‘representacion democratico digno’ aki?