E proximo fin di siman tin un evento grandi dedica na e persona desemplea, specificamente e hobennan desemplea entre nan. Un bon iniciativa? Sigur cu si. Bon informacion tocante e posibilidadnan cu tin actualmente riba mercado laboral nunca ta di mas. Sin embargo, nos ta ripara na comentario y opinion di hopi hende, tambe den reaccionnan den medionan social, cu tin bastante falta di informacion tocante desempleo, kico ta mercado laboral, y con un persona mester por busca su caminda den tur esaki.

Un prome aspecto na cual dedica atencion ta e cifranan general. Nos ta tende cu actualmente tin como 4000 persona desemplea. Bunita, esey ta hopi, e ta poco? Compara cu un forsa laboral di alrededor di 56.000 persona, esey lo ta un desempleo di entre 7 pa 7,5%. Esey ta hopi, e ta poco? E ta riba e norma pa un desempleo ‘normal’ cu ta alrededor di 5%. Pero,”mi a kere cu desempleo ta algo cu mester desaparece completamente?” Ta bisando awor anto cu un 3000 persona desemplea ta masha normal? Si, es mas, si bo desempleo ta baha bao di e 5% ey, bo ta cuminsa haya problema di escasez den cierto tipo di profesion, cu ta haci cu bo mester busca hende den exterior pa yena e cuponan di trabao ey. Berdad ta cu na 10% di desempleo ainda bo por tin escasez den cierto ramo, den trabao pa cual keto bay ta dificil pa haya hende na Aruba, pero e lo ta hopi menos. Pakico nos ta splica tur esaki? Pasobra riba medionan social bo ta haya e reaccionnan cu ta bisa: “holo, cuatro mil sin trabao; anto dal porta cera y niun stranhero mas ta drenta…” Esey no por, no sin mas en todo caso. No ta pasobra bo tin tanto hende sin trabao den cierto tipo di trabao y conocimento, bo por cera porta pa tur. Pa aña, den sigur mil caso lo bo mester haci un excepcion pa laga hende di exterior drenta pa traha na Aruba, hasta si bo ‘dal porta cera’. Den pasado a sucede cu gobierno a anuncia un maneho di cera porta totalmente. E resultado tabata cu dentro di poco nan mester a cuminsa trece como mil hende di afo, pa no strangula economia di Aruba…

E hecho ta cu ‘e’ mercado laboral no ta existi. No ta trata di un solo mercado grandi, pero e ta fragmenta den un cantidad di mercado parcial, den cierto caso hopi chikito mes. Esey ta ora ta trata di profesion di cual algun so tin na Aruba. Den un teritorio chikito, y Aruba ta un teritorio chikito, bo tin como desbentaha cu bo no por provee tur tipo di opleiding y training aki na Aruba mes; e no ta factible pa un man yen di hende. Esey ta splica cu di un banda nos por tin un desempleo considerable, y ainda tur aña nos ta mira stranhero ta drenta. Esey ta implica cu mester habri porta hancho anto? No, pero bo maneho como pais semper mester ta specifico y exacto: unda hende mester drenta, nan mester drenta, y unda mester defende e desempleado local, mester haci esey.

Tin otro aspecto pa contempla den e ‘fact and fiction’ aki. Con nos por sa cu desempleo ta tanto, si ta un biaha pa aña nos ta laga haci un sondeo? Aki tin un problema serio di confiabilidad di dato, segun cu ta aleha di e fecha riba cual a tene e ultimo sondeo (encuesta). Un par di compania mediano o grandi cera nan porta y ya bo cifra a cambia drasticamente. Bisa awe cu desempleo ta tanto, a base di cifra di seis luna pasa, ta simplemente nonsense. Realmente haci un sondeo un biaha pa aña ta ridiculo, sikiera un biaha den cada trimester. Na Merca nan ta hacie tur siman… Tambe no ta conoci ki metodo ta aplica, cu consecuencia cu no por bisa nada di e validez di e encuesta. Registracion na departamento di Progreso Laboral semper ta duna un vista bastante parcial di loke realmente ta desemplea, ya cu hopi hende ta busca trabao riba nan mes. Y si nan logra di e manera ey, nan no tin mester di servicio gubernamental  pa yuda. Y esey ta masha bon; nos mester aprecia e ciudadano cu sa yuda su mes. Realidad ta cu den practicamente tur pais e servicio gubernamental ta maneha semper un parti chikito di e personanan cu bira desemplea y ta logra haya trabao atrobe. Pa esnan cu si mester e ayudo, mester tin un servicio gubernamental cu ta traha eficiente y eficaz, nada mas.

Por ultimo algo tocante e reemplazo di esnan cu ta bay cu pension. Na e momento aki e grupo cu ta bay cu pension ta practicamente mes grandi o hasta mas chikito cu e grupo local di hoben cu tin disponible pa drenta mercado laboral. Parcialmente e reemplazo ta bin di exterior anto. E problema urgente bao di e hobennan desemplea ta e ‘mismatch’ cu nan tin cu e trabao disponible: o nan no kier, o nan no por, pasobra nan no tin e scol rekeri. Basta trabao pa haci riba e tereno aki…