Editorial

Gobierno no por dicidi: impuesto nobo si of no

For di varios sector economico ta hayando señal cu no ta mira ainda un fin na e incertidumbre actual, loke probablemente ta e factor causante cu varios inversion no ta tumando luga y esaki ta afecta e sectornan cu  ta fungi como proveedor di e inversionista. Di e manera aki ‘placa no ta lora’ y esaki ta afecta economia, y tambe caha di gobierno finalmente.

Algun luna pasa caba e editorial aki a señala e fenomeno aki, primordialmente riba cifra disponibel di prome tres luna di 2015. Cu cierto dato disponibel awor pa prome seis luna di 2015, por observa cu e tendencia aki no a cambia. Entrada total di gobierno a cay di Afl. 544.9 miyon (2014) pa Afl. 540.9 awor; mientras cu entrada total di impuesto a cay di Afl. 494 miyon te na Afl. 491,9 miyon. Loke a preveni un caida mas grave ta e impuesto mas halto riba ganashi (Afl. 104,2 miyon na 2015; Afl. 68,9 miyon na 2014). E aumento aki no ta relaciona cu e situacion economico di e aña aki, pero cu cobranza di impuesto di añanan anterior.

Entrada total di impuesto di importacion y accijns a cay tambe; di Afl. 135,6 (2014) te Afl. 134 miyon na 2015. Algun luna atras nos a señala caba nos asombro pa e hecho cu mientras turismo ta mustra cifra di crecemento bastante impresionante, aparentemente importacion ta bay atras. Esaki tin di haci probablemente cu un caida den demanda local pa motibo di menos poder di compra local. Otro impuesto importante cu tambe a cay ta impuesto riba salario cu a baha cu 9,6%  (140,4 na 2014; 126,8 miyon na 2015).

Un di e poco impuestonan cu ta luci un poco positivo en todo caso ta BBO cu un aumento leve di Afl. 46,9 pa Afl. 48,3 miyon (+1,4%). Impuesto riba cambio di divisa a cay di Afl. 28,6 te Afl. 22,5 miyon na 2015 (-6,1%). Si e panorama aki keda manteni den e di dos parti di 2015, gobierno no lo yega na e mesun entrada total di 2014, ni den entrada di impuesto.

Di otro banda, a anuncia cambio grandi den e regimen fiscal, pero yegando fin di november no tin fin pa keda anuncia y tramita via Parlamento. E impresion ta cu, despues di trata presupuesto den december, practicamente no a keda espacio mas pa tuma decision y pasa henter e pakete di ley aki, pa e cuminsa cana su trayecto legal. E problema no ta solamente e tempo necesario pa tramita tur cos debidamente, pero tambe e decisionnan mes cu mester tuma y cu por tin consecuencia politico grave pa e actual gobierno.

Un di e temanan di mayor controversia ta e impuesto riba benta nobo (ABB) cu lo kier introduci na luga di e BBO y BAZV. E sistema aki, unda ta cobra solamente riba mercancia ‘na porta’ na luga di impuesto di importacion y no ta cobra mas na e consumidor ora e producto ta den tienda, ta zona masha atractivo pero tin un desbentaha hopi grandi: pasobra ta cobra un biaha so, e porcentahe mester ta hopi mas halto cu e BBO. E por yega hasta na 9%. Kico esey kier men den bista di e ciudadano cu no tin mucho gana di bay studia henter e asunto aki te den detaye pa convence su mes cu “9 ta miho cu 3”? E ta bay conclui lo contrario:”bo a priminti di kita esun di 3%; despues di seis aña ainda bo no a kita esey y awor bo ta bin bisa mi cu 9 ta miho cu 3? Mi no kier tende!” Esaki ta e factor netamente politico cu nos ministro di Financia, cu no ta politico di profesion, naturalmente no a tene cuenta cun’e, pero su coleganan si lo mester mira cu e asunto aki por bira un bom bao di nan stoel.

Mientras tanto, den sector priva e cautela pa inverti lo continua, te dia tin un decision final kico lo bay sucede. Na e momento aki ta sumamente dificil pa cualkier compania traha un planificacion di gasto y prijs di nan producto o servicio pa aña entrante. Gobierno ta sinta cu e problema grandi cu no ta mira crecemento di turismo refleha den mas entrada. Sigur e crecemento di mas di 5% nominal di GDP pa e aña aki ta parce un ilusion distante. E aumentonan di prima di seguro social y di impuesto pa paga AZV a demostra di a bay a costo di e poder di compra local, sigur di esunnan cu salario modesto.

Si gobierno dicidi di no cambia nada den e regimen fiscal, e problema persistente ta cu entrada gubernamental ta kedando atras y no ta un base pa yega na un presupuesto balansa. E peligro persistente mayor;ta e introduccion mas den curso di 2016 di e impuesto riba transaccion bancario, tambe pasobra e tin e ‘bentaha’ pa gobierno cu e ta menos presente den cara di e consumidor, ya cu ta e cuatro banconan lo mester bay cumpli. Pregunta final: nos a yega na e limite di loke por ‘squeeze’ for di pueblo?