Ta e tempo di aña atrobe unda nos ta haya un bishita tras di otro di Hulanda. Di diferente ministerio, pronto tambe di e pareha real y nan principe heredero. Sa haci broma di e bishitanan aki, cu ta ‘sumamente conveniente’ pa bin net den e temporada friu na Europa, y por disfruta e clima dushi di nos islanan. Aunke esey ta un consideracion tambe, tin otro motibo pa haci esaki; e ta na un momento propicio den aña di gobernacion, tanto di nan como di nos. Laga nan goza di nos isla y mientras tanto trata nos ta trata e temanan pa cual finalmente nan a yega.

Riba un tereno tin bastante movimento den e dianan aki, esta enseñanza, unda ministro Hulandes ta na e islanan pa delibera riba e acuerdo encuanto e examen y diploma di Havo/Vwo. Banda di esey tin un tema mas general y mas amplio ainda, y esey ta cu ta acercando e momento pa tuma e decisionnan clave pa determina rumbo di enseñanza den e proximo decadanan. Un producto importante di e ‘doorlichting’ cu a tuma lugar den e colaboracion entre gobierno Arubano y Hulandes ta e asina yama ‘Tussenrapport’ encuanto enseñanza, di inspeccion di enseñanza di ambos pais, cu a sali algun tempo pasa caba (nov 2021), pero ta importante y actual pa su contenido, cu ta duna un panorama completo di e problematica complica di nos enseñanza. Un resumen ta inclui den e edicion aki.

Un di e puntonan mas controversial, ta indudablemente e escogencia di idioma di instruccion. Esey ta asina caba for di e punto di vista di sentimento y orguyo nacional, pero ohala e asunto tabata asina simple manera un encuentro deportivo unda por apoya e banda di bo preferencia y, gana o perde, mundo no a caba. Ta trata di mucho mas cu esey. Si nos considera cu e meta principal ta cu nos alumnonan di awe y mañan mester por desaroya nan mes den e mihor condicionnan posible, con importante idioma di instruccion ta? Aki nos ta haya e tradicional discusion caba, entre esnan cu ta faborece mantene Hulandes como idioma di instruccion, y e otro banda cu ta mira introduccion di Papiamento como idioma di instruccion den enseñanza basico como alternativa. Pero…, awe nos no ta cay den tentacion pa ripiti e argumentonan di ambos banda. Nos kier mustra si riba e otro problemanan cu ta surgi di cualkier manera, pa motibo di otro factor cu mester atencion urgente.

Ban tuma por ehemplo e necesidad di suficiente docente califica, algo menciona den e rapport referi tambe. Ora nos bay profundiza den kico esey ta implica, nos mester puntra nos mes kico ta significa ‘suficiente docente califica’. Esey tin diferente contenido dependiendo kico ta dicidi: si ta mantene Hulandes como idioma di instruccion, ta facil pa bisa cu tur maestro mester bay sigui curso di actualizacion di Hulandes, pero esey ta realmente resolve e problema? Nos kier di berdad sa con pesimo e dominio di Hulandes di gran parti di e cuerpo di docente ta? No mester lubida cu 40 aña di libertinahe, unda cada persona dilanti klas ta determina pa su mes ta cuanto Hulandes (di calidad dudoso) y cuanto Papiamento (di calidad dudoso) ta presenta na e alumnonan, tabatin un efecto devastador riba nivel di enseñanza. Y ta esaki hopi biaha no ta bin dilanti den ningun debate o discusion, pasobra ningun hende ta bay purba resolve esaki… Anto nos ta keda gaña otro cu ta resolve e problema cu ‘poco curso pa e maestronan cu mester o ta desea’.

Y nos no a papia ainda di e escasez, independiente di calidad, di docente na diferente nivel. Realidad ta cu Hulanda, como proveedor di maestro y docente, mes ta pasando den dificultad pa cubri nan necesidadnan. Si ta Hulandes ta keda como idioma di instruccion, nos mester wak den direccion di un pais manera Suriname cu posiblemente por ripiti e hazaña di mas di 70 aña pasa? Na Aruba mes e fluho cu ta sali di IPA pa enseñanza basico, no ta suficiente pa cubri e demanda. Pa nos ‘suerte’ ta nace masha poco mucha, si nos kier yama esey algo faborable, tin bon motibo pa no pensa asina, pero en todo caso esey ta haci cu den e proximo añanan nos mester menos maestro. Nos ta tende hende den enseñanza, o den politica, ta discuti e tipo di problema aki? Mucho menos e sindicato, cu aparentemente ta papia solamente di salario y otro condicion laboral.

Nos no a papia ainda di e necesidad di renoba legislacion educativo, pa practicamente tur categoria. Hasta ta asina cu mester crea ainda legislacion pa pre-escolar pasobra e no t’ey ainda. Con bo ta transforma e forma aki, di un mero guarderia pa mucha, den un institucion cu ta prepara mucha pa bay scol basico, si bo no tin ley, pa bisa kico por y kico no por? Nos tabata sa cu ta na e nivel primitivo aki ainda nos ta opera? E tarea legislativo aki ya ta un trabao inmenso, cu mester haci. Y asina cada elemento di cambio necesario menciona den e rapport ta mustra un aspecto aplastante, pa e magnitud di e tarea. Y, un cos mas: esaki no ta interes partidario politico. Esaki ta interes general unda mester tuma e decisionnan mihor pa varios generacion cu no a nace ainda. Nos ta mira nos politiconan eleva nan mes na e nivel necesario pa comprende y atende esaki adecuadamente?