ORANJESTAD – Dia 14 di maart proximo lo tuma luga, pa di 4 biaha, e simulacro si un tsunami yega Aruba. Lothar Irausquin, kende ta investigado na departamento di Meteo, a duna presentacion di locual ta bay tuma luga e dia ey.

Irausquin a bisa cu ta organisando pa cumpli cu exigencia di region, pa wak con prepara Aruba ta. E entrenamento lo tuma luga otro siman diahuebs, dia 14 di maart, cuminsando pa 10or di mainta te cu 3or di atardi.

El a bisa cu tur e diensten concerni ta bay ta den preparacion pa por participa, pa locual ‘first responder’, brandweer, polis, hotel tambe a registra pa por evalua si Aruba ta prepara pa un tsunami. E ta un parti cu Meteo di Aruba ta haya e prome mensahe, pa asina informa comunidad.

Irausquin ta esun encarga pa manda e mensahe otro siman. “Pa nos ta importante pa prensa participa cu pais Aruba, pa asina nos pasa e 4 ora di entrenamento. Nos por tin e miho plan cu sistema, pero si prensa no ta informa pueblo, ningun hende sa kico ta pasando na Aruba.”

Instancia concerni a informa cu ehercicio ta necesario pa haci cada aña, pa asina garantisa cu Aruba ta prepara pa un evento real di tsunami. Irausquin ta splica cu e scenario ta un teremoto cu lo sosode na nort di Panama cu un magnitud di 8.5, anto e ta cuminsa 10or di mainta.

“Nos ta bay ricibi nos prome mensahe di centro Pacific Warning. Nos ta haya e notificacion via e-mail, fax cu tur otro canal cu ta bay tin un tsunami, y nos tin cu prepara un boletin pa boso manda na tur instancia pa asina avisa. Den e pagina di Caribe Wave por nota e informacion detaya pa haya un ehercicio cu ta duna henter e descripcion di un teremoto, liña di tempo, haltura di un ola y mas”, Irausquin a splica.

Segun e ta remarca cu a scoge Panama pa motibo cu ta mas importante ‘pa nos’. Durante e presentacion el a mustra e puntonan unda e teremoto lo pasa, y cu den 5 pa 10 minuut meteo/rampen bureau mester prepara un boletin pa asina comunica cu prensa.

Momento cu esey pasa polis, brandweer y otro instancia ta bay hunto pa coordina tur accion di ‘kico pa haci’. Tambe a base di color ta wak con severo e teremoto ta. “Si tin color oraño cu gel, kiermen ta uno severo. Si Aruba ta cay riba e pida oraño, e haltura di ola ta 1 te cu 3 meter ful rond Aruba, cu ta haci situacion peligroso y ta evacua costa di Aruba.”

Irausquin ta splica cu den nan criterio, ora nan manda e boletin afo, nan ta recomenda pa tur hende sali di costa di Aruba por completo, pero pa hende no spanta, e boletin pa test lo ser manda den tres idioma, Papiamento, Ingles y Hulandes.

Den e boletin lo duna e informacion, profundidad y magnitud. “E prome ola lo yega pa 11:48, esey ta nifica cu e costa mester ta evacua. E ta un procedura basta largo, pueblo tin cu sa cu e ta un ehercicio di tsunami, pa no drenta den panico y keda trankil, nan lo wordo informa debidamente. Pa esunnan cu kier participa, por haci esaki na tsunamizone.org.”

Durante e presentacion tambe a wordo mustra kico lo pasa si tin ola di 3 meter di haltura. Irausquin ta bisa cu Waf, Web, e zona di hotel lo keda bou awa. Persona cu ta biba na e banda di lama lo ta bou awa.

Pa locual ta trata pa e mehoracion, Irausquin ta bisa cu lo mester bin cu sirena band’i beach, indicacion di zona di siguridad. E ta agrega si cu polis y brandweer ta bon prepara pa evento. “Aruba no tin un tsunami ready certificate, nos ta bezig pa haya, pero pa por obtene mester tin varios rekisito pa sigui, anto e sirena ta un, cual ta un costo halto. E ta keda un problema, limitacion y e fondonan. E alarma ta e sistema mas lihe, pero cuerpo policial y brandweer lo haci e parti di evacuacion pa e proceso cu nan aparato, y nan lo pone nan alarma pa informa cas pa cas, speaker pa duna informacion.”

Bon Dia Aruba a puntra Irausquin si un ola di 3 meter pasa, y locual ta WEB y otro luga ta keda bou awa, con comunidad ta haci si e departamento no por funciona. “E caya principal ta keda bou awa, cierto aparato ta bay wordo daña, hende tin cu ta prepara boter di awa. Mester ta cla pa ‘worst case scenario’.”

Den caso si e pasa, mariniers lo yuda distribui awa. Personal lo mester ta activo cu mayoria cu nan tin. “Locual ta WEB tin cu continua su sistema, manera hospital cu ta cerca di lama, esey lo perde pa un periodo largo, awa cu coriente tambe, pero awa tin abasecemento di tanki, anto lo restringi cuanto mag gasta pa dia.