E titulo di e Editorial aki ta loke nos a haya di tende di un Hulandes cu ta bon na altura di e situacion guebrnamental di Aruba y di e acuerdonan pa reforma cu a haci cu Hulanda, a cambio di e ayudo financiero duna durante y despues di e crisis di Covid. Por ta cu e expresion ta un poco fuerte, pero e ta refleha e sentimento di varios aki na Aruba mes tambe, cu no ta mira avance den ehecucion di e reforma acorda. Tin algun tereno unda a avanza caba, segun nos a comprende. Manera den enseñanza, en todo caso pa loke ta e analisis cu tabatin mester pa tin un bon vista riba e situacion actual. Pero aki tambe tin decision importante pa tuma cu no a yega asina leu ainda, manera ta e caso di escogencia di idioma di instruccion.

Di otro banda, tin hopi asunto importante cu no a yega ainda na fase di implementacion, y tin di nan cu ni sikiera por conta cu un inicio di e caminda legal cu mester cana pa logra implementa. Un di e tareanan cu gobierno mes a trece dilanti como sumamente importante, e reforma fiscal, ta mustra na apenas 6 luna di drenta na vigor, en todo caso pa loke ta e BTW na januari 2023, bastante curu ainda. No ta pornada cu e asunto aki ta un di 13 punto di preocupacion cu CAft a formula, riba cual nan ta conseha cambio den e presupuesto aproba. Tambe CAft ya a expresa nan preocupacion cu posiblemente e ley no ta keda cla na tempo. Esey lo por tin consecuencia basta serio pa presupuesto 2023, ya cu parti grandi di e extra cash cu gobierno ta desea di cobra otro aña lo mester bin di e BTW. Ademas nan ta preocupa pasobra nan no ta mira nada ainda di e medidanan di compensacion cu mester acompaña introduccion di BTW. Nan por a bisa e cos mas cla ainda: pa 2023 gobierno tin pensa di aumenta tanto impuesto directo como indirecto, banda di e beneficio cu BTW lo trece aden… Es decir, niun caminda por mira ta unda e compensacion lo ta, ni den directo ni indirecto. Pa menciona e cifranan corespondiente: na 2023 gobierno tin pensa di aumenta impuesto directo cu Afl.10 miyon, compara cu 2022, mientras cu impuesto indirecto lo trece aden Afl. 181 miyon mas, hunto un balente Afl. 191 miyon mas. Y esaki tumando na cuenta cu CAft ta maneha un cifra di Afl 160 miyon pa e entrada BTW. Esey ta implica cu e otro impuestonan indirecto ta bay crece na 2023; aparentemente no tin nada di compensacion eynan.

Un di e argumentonan cu posiblemente ta bin dilanti ta cu e deficit presupuestario pa 2022 ta na alrededor di 4% di GDP, un cifra no asina dramatico… den un situacion normal. Sin embargo, ora bo debe ta na mas di 100% di bo GDP no por tarda cu yega na un surplus riba presupuesto, y pa logra esaki lo mester tuma medida pa corta gasto. Esaki ta e mensahe di CAft y gobierno ta keda insisti cu no ta corta gasto, ni sikiera den e situacion critico actual. Y nan ta sorprendi cu no tur hende ta bay di acuerdo cu nan proceder?

A proposito, nos por scucha y lesa di e “ultimatum” cu CAft lo a pone pa gobierno pa diabierna 24 di juni. Esey ta incorecto pasobra no ta e organo consehero ey ta dicidi riba fecha limite, sino e ley di Aruba mes encuanto supervision financiero. E mesun tipo di proceso lo ta bay tin tambe den e ley di Reino pa supervision financiero cu lo bira e sucesor di e LAft dentro di poco, por lo menos, esey si e proceso sigui cana su ruta normal.

Tin algun otro punto cu no ta bin dilanti den publicidad tanto pero cu ta importante pa tene na cuenta. Esey ta cu mas laat den e aña aki a palabra cu ta papia tocante continuacion di e prestamonan Hulandes pendiente, y cu mientras tanto tur prestamo, local y den exterior, mester di aprobacion di gobierno Hulandes. Esaki ta cera porta tambe pa na Aruba gobierno ripiti loke a haci na 2020, di resolve asunto cu un prestamo di bono local, pa no mester a deal cu Hulanda su exigencianan pa haya sosten di liquidez. Cu tur e rutanan controla pa Hulanda como e unico y principal banquero di Aruba awor, ta bira dificil pa keda sin cumpli cu e deseonan Hulandes. Quizas e lista di 13 punto di CAft lo keda reduci na algun, pero cu no ta bay impone ningun di nan ta casi inimaginable.

Nos ta den un siman di deliberacion intenso unda ta di spera cu e partidonan ta yega na un acuerdo. E anuncio cu na ultimo momento ainda gobierno di Aruba y CAft lo reuni promer cu e fecha limite, ta mustra cu den e encuentro cu e secretario di estado Hulandes a referi na e consulta aki pa logra si CAft ta suaviza nan posicion. Ta keda sin embargo un hecho cu e iritacion Hulandes ta di basta tempo. Bo por retrasa o hasta tranca proceso pa cierto tempo, pero ta imposible pa keda mantene e posicion di lastra pia y spera cu niun hende ta ripara. Tempo pa ehecuta: “iets uitvoeren”.