Patronahe politico converti den arte…

E aparato di propaganda di gobierno ta opera den high gear. Ta uza tur instrumento cu por sirbi pa mara lealtad di hende na e partido gobernante. Por ehemplo, awor cu scol ta bay cuminsa atrobe, no por a falta e utilisacion di e grupo di menos recurso pa haci propaganda partidario. Nos por a tuma nota di e pakete amplio cu a crea pa regala na esnan cu ta den bijstand y tin yiu cu mester bay scol. Nos ta contra cu ta yuda nan? No, pero pakico mester hacie den e forma aki, di presenta tur cos manera un fabor di esnan den poder, y no como un prevision necesario riba cual e ciudadano den tal situacion tin derecho? Cu den e pakete tin cosnan cu ta paga pa nan cu ta envolve e condicionnan pa facilita e muchanan bay scol, ta normal, nada en contra. Compra di paña, sapato, tas, lunchbox, etc. tur ta cos extra cu e mayornan mester cumpra y pa cual nan no tin e recursonan, masha bon.

Pero unda e cos ta bay malo ta cu ta duna placa cu e scol ta pidi, na luga di regla e cos di tal manera cu e scol no mester exigi placa di e mayornan, di ningun, pasobra gobierno ta encarga cu paga e cosnan ey pa tur scol, punto. Pakico cualkier mayor, no solamente esakinan, mester paga pa airco, por ehemplo? No a keda bon cla den corte cu ta gobierno mester garantisa cu na tur scol tin e mesun facilidadnan pa por duna tur mucha enseñansa di calidad? Asina ta continua cu e desigualdad cu tin historicamente den enseñansa, unda por constata cu mas leu e scol ta di e centro di gobernacion, mas malo e condicionnan ta den cual e personal mester traha y e muchanan mester haya les. No a cambia mucho den e ultimo cincuenta aña. Ta un berguensa pa nos tur cu te awe ainda tin scol cu practicamente ta cay den otro. Tin cierto asunto cu simplemente ta tarea di gobierno pa percura pa nan.
Por ehemplo, buki y otro material di scol mester ta gratis pa tur scol, pa tur alumno. Nos ta consciente di por haya nos confronta cu e critica cu nos mes ta bisa cu no ta bay tin placa pa nada den e añanan cu ta bin, anto di kico nos ta papiando? Corecto; no tin recurso y nos no ta ni yegando na e minimo di 6% di nos GDP cu nos lo mester dedica na enseñansa. Pero esey no ta kita e necesidad pa reconoce e situacion desigual y inhusto cu ta existi unda tin scol den un situacion deplorabel y cuminsa planifica e igualdad di condicion cu mester tin. Na luga di keda gaña hende cu toelage special como fabor politico, pa cual nan mester keda masha agradecido: patronahe politico.

Un otro ehemplo di crea clientelismo na luga di haci e cosnan na manera profesional ta e partimento di luz den e barionan. Den un pais normal e compania di electricidad, eventualmente den consulta cu e departamento di infrastructura, ta elabora un plan di mehoracion di iluminacion di caya, unda mester, a base di criterio tecnico. Kico ta pasa na Aruba? Elmar no por haci nada ora a puntra (caso berdadero) si nan por considera inclui iluminacion pa un ciudadano, cu tin falta grandi di luz den su vecindario. E motibo cu nan a duna tabata cu ta e ministro encarga cu Asunto General ta maneha e plan di iluminacion. Ora puntra pa e oficina o loket unda bo mester acudi, nan no por bisa, pero por a haya e celular di un persona ‘cu lo por yuda bo’. Asina na 2017 gobernacion mester funciona? Bo mester bay busca fabor cerca un persona individual via su celular, cu supuestamente ta traha cu e ministro? No tin un instancia oficial cu ta encarga cu e servicio, sin distincion politico o di otro indole? Nos mester di un prome ministro cu no ta sinta den su oficina haci su trabao, pero ta subi palo di luz pa aparenta social y bon hende?
Nos por observa varios luga cu merece miho iluminacion, pero parce cu ningun di e bisiñanan no a move pa sali en busca di e famoso celular pa purba haya e privilegio di miho iluminacion, cu e rekisito di mester keda eternamente gradici na e politico cu a percura pa esaki. Comosifuera cu ta di su cartera ta instala luz; segun nos ta nos placa di belasting ta paga e cosnan aki, di unda a sali cu mester keda gradici pasobra e mandatario a haci su trabao?

Ta bira tempo pa nos cuminsa exigi cu nos ta bay den direccion di reconoce nos derechonan y stop di presenta tur cos manera fabor pa cual nos mester demostra nos gratitud, votando tambe pa esun cu a percura pa esaki. Ta parce cu fuera di e papel di cinco o dies florin na Censo, nada no por haya normal mas. Di un estado di fabor, nos mester bay na un estado di derecho.