Pa e artista Arubiano Evelino Fingal, kende ta diseñado di e prome biyetenan cu pais Aruba a conoce despues di su Status Aparte, Banco Central di Aruba (BCA) no tabatin motibo ni argumento valido pa bin cu un serie di biyete nobo, conoci como ‘Streanan di Aruba’, cu ta bay reemplasa esunnan existente pa casi 30 aña.

Bunitesa di nos biyetenan
Como autor di prome biyetenan di pais Aruba, Fingal ta sinti su mes orguyoso di su creacion. Esaki no tin di haber cu un criterio subhetivo como autor of cu e por wordo tilda di arogante, sino cu Aruba su biyetenan a yega di aparece entre e diseño mas bunita di henter mundo. P’esey e ta desapunta cu BCA su decision. Te hasta e por a compronde cu e mesun autor di e serie di biyete nobo tambe ta desapunta di e forma con su obra original a wordo manipula sin su aprobacion.

Fingal a declara na Bon Dia Aruba cu nos pueblo por a sinti su mes orguyoso di su biyetenan pa su bunitesa reconoci internacionalmente. P’esey e reaccion cu ta wordo expresa riba rednan social contra e cambio di e biyetenan ta grandi y ta papia pa su mes. E no tin nada contra e artista cu a traha e diseño di e biyetenan nobo, cu nan emision lo tuma luga dia 3 di juni. Te hasta e artista Nigel Matthew, kende a diseña e biyetenan nobo, tabata un di e huradonan cu a scoge Fingal pa traha e biyetenan di pais Aruba. E ta considera cu Matthew ta un di e poco diseñado grafico cu Aruba tin.

Sinembargo, e ta haya ilogico cu si nos serie di biyete original, lansa despues di nos Status Aparte, a wordo cualifica como un di e biyetenan mas bunita di mundo, pakico mester cambia nan. “For di dia cu mi biyetenan a wordo poni den circulacion, mi ta kere cu 24 biaha nan a wordo scogi entre e dies miho diseñonan di mundo,” el a bisa

Standard di siguridad
Nos biyetenan actual por wordo adapta debidamente pa sigui cumpli cu e standard di siguridad mas stricto. Tambe nan por a agrega caracteristicanan nobo como reconocemento pa hende cu limitacion visual, material mas duradero uzando tecnologia mas avansa, etc… tur esaki tabata posibel sin mester di bin cu un serie nobo di biyete. Fingal a trece como ehempel dollar Mericano, cu ainda ta conserva su propio identidad y historia, a pesar di tur adaptacion cu a wordo haci pa motibo di siguridad, entre otro.

Otro biyete cu a yega di cualifica como un di e mas bunita di mundo tabata esun di Hulanda, diseña pa Ootje Oxenaar. Pa Fingal no ta existi casualidad, ya cu e diseñado di Hulanda su biyete, prome cu nan a cambia pa Euro, tabata su examinado mas importante ora cu Fingal a gradua na 1972.

Historia
E diseñado Fingal a bay den historia y nostalgia ora cu el a inspira su mes pa duna bida na e serie di e prome biyetenan nacional. Tempo aya el a presenta dos propuesta. Un diseño tabatin di haber cu nos rikesa pre-historico, y e di dos cu nos fauna y animal endemico. Pero a yega e momento cu e mester kies un di dos.

Ta asina cu tur dos diseño Fingal a considera bunita y digno pa representa su pais. P’esey el a dicidi di uni nan den un solo creacion. Di un banda e especie endemico di nos fauna, y di otro banda e aspecto of elementonan indjan y pre-colombino .

Tabata na cuminsamento di 1986 ora cu Fingal a wordo eligi como e diseñado di nos prome serie di biyete di 5,10,25,50 y 100 florin. E tempo aya el a sinti cu como artista, e tabata wordo respeta absolutamente, y Banco Central di Aruba tabatin cuenta cune den cualkier proceso cu tin di haber cu adaptacion di nos biyetenan pa motibo di siguridad. “E tempo aya tabata full diferente!”, el a bisa.

Esaki a yega di sosode por ehempel, ora cu na aña 2003 mester a bin cu algun adaptacion relacion cu elementonan di siguridad introduci pa Royal Johan Enschedé . Henter e proceso aki a sosode bou Fingal su guia.

Siguridad y diseño
E ta aclaria cu aspecto di siguridad no tin di haber cu e diseño cu ta riba e biyete. E elemento di siguridad ta incorpora den tur cos. E ta haya cu actualmente BCA ta purba di desvia y gaña e hendenan como si fuera cu ora bo ta agrega 10 figura den dje, ta mucho mas safe si bo ta hinca un figura.

Encuanto e argumento di BCA cu si e diseño actual tin hopi parti blanco den dje, Fingal a indica cu den e espacio aki bo por mira e watermerk, cu ta un elemento di siguridad di e papel y no di e diseño. Si bo ta laga blanco of pinta un figura, e no ta haci diferencia, el a laga sa.

Nunca Fingal a tende cu tin casonan di falsificacion. Y si falsificacion di nos biyetenan a yega di sosode, generalmente e falsificado ta mantene nan mes exactamente riba avance y tecnologia di imprentanan specialisa. P’esey ta importante pa cierto tempo actualisa e biyetenan, manera a yega di sosode na Aruba na 2003.

E tempo aya el a bay un temporada na Hulanda pa supervisa artisticamente e proceso aki. El a elogia e trabou cu e compania Royal Johan Enschedé a haci cu nos biyetenan, pero principalmente e trato cu semper e compania aki a dun’e como artista. Semper nan a respeta su trabou como artista. Te hasta si nan mester move 3 millimeter un di e elementonan cu ta aparece riba e biyete -cosnan chikito cu bo no por wak bon- Fingal tabata wordo consulta y e tabata sosode bou su autorisacion.

Fingal por a compronde cu e relacion entre BCA y Royal Johan Enschedé no a sigui mas y cu e biyetenan di e serie nobo a wordo fabrica na Merca. “Mi pregunta ta: Pakico e cambio?”