Nos por comprende cu e prome tres lunanan di aña a bay bon pa gobierno. Nos ta contento di tende esey y ta spera cu e resto di aña sigui asina. Nos no mester di mal noticia pa despues por culpa gobierno di ta haci mal trabao. Pasobra si cos bay malo pa gobierno, cos ta bay malo pa nos tambe, pasobra en principio ningun gobierno tin un cartera… ta loke nos ta pone aden, ta esey nan ta bay gasta, y tin ora algo mas, loke ta trece debe. Nos tin bastante experiencia den ultimo decadanan aki caba cu esey.

Di loke gobierno ta raporta awor, y cu por a mira anteriormente caba, pa loke ta entrada en todo caso, na Banco Central, por conclui cu hopi aspecto ta ‘on target’. Mester descarta entrada pober den cierto categoria cu pa nan caracteristica di temporada ta haya gran parti di loke ta spera mas laat den aña. Esey ta por ehemplo e caso cu grondbelasting cu na e momentonan aki ta logra parti e ultimo aanslagnan e luna aki. Igualmente winstbelasting unda pa fin di e luna aki un gran parti ta drenta, na momento cu e companianan ta entregando nan declaracion y mester paga na mes momento tambe. BBO ta duna exactamente loke a spera cu lo a drenta, y e BAVP pa paga proyectonan PPP ta hasta mas halto, na 26% di loke ta spera cu ta drenta pa e aña.

Di banda di gasto por bisa cu gastonan di personal a keda practicamente na nivel, den e sentido cu e gastonan den e prome tres lunanan tabata na 23,6% di e gastonan anticipa pa henter aña. Si no bin mas sorpresa den curso di aña, por bisa cu cos ta bay relativamente bon.

E pregunta cu ta surgi anto, ta si ta berdaderamente necesario pa asalta nos un biaha mas, pa haya substancialmente mas entrada pa gobierno. Pakico lo mester bin awor cu un reforma fiscal den pura, si financieramente no tin tanto urgencia? Por argumenta cu lo tin aumento di gasto na caminda, loke por ta e caso, pero ora ta anticipa esaki, ta logico y hustifica pa mira solamente den direccion di nos cartera? No ta necesario pa baha gasto, y sigur pa loke ta gasto di personal, loke ta e problema mayor cu nos tin? Y papiando di esaki, lo ta bon pa notifica e lector cu loke en realidad nos ta gasta na personal, no ta loke nos ta mira aparece den e estadisticanan di gobierno.

Si nos kier un bon bista riba esey, ta necesario pa tira un bista riba e resumen cu Raad van Advies ta traha den nan conseho anual riba presupuesto. Aki ta reuni tur e gastonan cu gobierno central tin, ta añadi loke e sector di seguro social y medico ta costa, y hasta loke otro partinan di gobernacion ta costa. Gobierno central ta Land Aruba, Staten, Raad van Advies, Algemene Rekenkamer y DOW. Hunto ta costa Afl. 735,5 miyon pa aña 2019. AZV y SVb ta costa un extra Afl. 25 miyon y ‘other government’ (Serlimar, ATA, EPB y Universidad di Aruba ta añadi Afl. 61 miyon. Tur hunto bon pa un Afl. 792,9 miyon… E 735 miyon di gobierno central so caba ta mas cu mita di e presupuesto di gasto pa 2019, cu ta na Afl. 1407 miyon. Un otro storia cu e Afl. 479 miyon cu ta aparece den e raportahe di gobierno.

Y pakico ta importante pa tene esaki na cuenta? Pasobra gobierno no por contempla nunca solamente loke ta ‘ambtenaar’. Tin varios otro categoria di gobernacion cu necesariamente mester paga, manera esunnan menciona aki riba, mas e sector subsidia cu ta algo indispensable tambe. Aki tambe tin algo remarcable y esey ta e reduccion enorme di e gastonan di salario cu a tuma lugar den e ultimo añanan di e gobernacion anterior. Si nos compara e cifranan di salario subsidia di aña 2015 cu esunnan di 2018, nos por mira cu na 2015 e tabata Afl. 162,9 miyon, y na 2018 a bira apenas Afl 126,1 miyon… Anto esey cu ya a cuminsa drecha cos, pasobra na 2017 e suma tabata apenas Afl. 111 miyon. Kico tur esaki ta bisa? Cu a mantene e gastonan di e personal di gobierno mes na mas o menos e mesun nivel te 2017, mientras cu a mantene cabes riba awa a costo di e sector subsidia… Anto keda straña cu nos tin tur e problemanan social di awe cu ta exigi accion, y rapido? E berdad ta cu e placa poni disponible pa e Plan di Crisis Social ta un compensacion chikito pa loke a bay perdi, y lo ta necesario inverti mas, y structuralmente, pa por recobra e tereno perdi. Aunke cu mester haci un analisis di e sector si tin lugar unda ta duplica trabao innecesariamente, pa por economisa.

Pero, pa bolbe na nos tema principal: si cos ta bayendo bon cu finanzas publico, lo no ta bon pa mira bon kico ta e proximo pasonan, y no bay den aventura cu mas gasto pa sector priva, manera e ley di aumento di ‘environmental tax’ cu por tin efecto inespera den sector turistico.

LJMADURO – 28-MEI-2019