FILE - In this April 23, 2020, photo provided by the Washington State Department of Agriculture, a researcher holds a dead Asian giant hornet in Blaine, Wash. FILE - This Dec. 30, 2019 photo provided by the Washington State Department of Agriculture shows a dead Asian giant hornet in a lab in Olympia, Wash. It is the world's largest hornet, a 2-inch long killer with an appetite for honey bees. Dubbed the "Murder Hornet" by some, the insect has a sting that could be fatal to some humans. (Karla Salp/Washington State Department of Agriculture via AP)

Expertonan di insecto ta bisa cu hende mester keda trankil tocante e insecto nobo cu e apodo ‘maribomba asesino’ – a menos cu bo ta un abeha of un persona cu ta cria abeha.

E maribomba Asiatico gigante aya na estado di Washington cu a hala atencion den medionan di comunicacion e siman aki no ta asesino di hende, maske esaki por pasa den casonan inusual. Pero e maribomba mas grandi di mundo si ta decapita comunidadnan henter di abeha di honing, y e polinisador di cuminda crucial aki ya caba ta den gran problema.

Cantidad di experto di insecto a bisa AP cu locual nan ta yama ‘hype’ di maribomba ta corda nan riba e panico publico den añanan 1970, na momento cu abeha di honing Africanisa, cu apodo ‘killer bees’ a cuminsa move direccion nort for di Sur America. Mientras e abehanan mas agresivo aki a logra yega na Texas y e Southwest, nan no a haci honor na nan apodo di pelicula di horor di Hollywood. Sinembargo, nan tambe por mata hende den circunstancianan poco comun.

E biaha aki, ta e maribombanan tin e apodo homicida, cual expertonan di insecto kier deshaci di dje. “Nan no ta ‘maribomba asesino’. Nan ta djis maribomba”, segun entomologo di Departamento di Agricultura di Washington, Chris Looney, kende ta trahando riba e buskeda di e estado di e maribombanan grandi aki. De hecho, expertonan ta bisa, a haya dos maribomba morto na Washinton december ultimo, a haya y elimina un neishi bibo september ultimo, y e aña aki no a mira ningun neishi bibo.

Looney tin un mensahe: E maribombanan aki no ta bin pa bo. “E cantidad di hende cu ta wordo pica y mester busca atencion medico ta increiblemente chikito”, el a bisa den un entrevista.

Mientras su apodo ta exagera e menasa na salud humano, expertonan ta bisa cu e maribomba aki ta specialmente grandi – como 5cm di largo – pues e ta carga un toxina mas fuerte. “Ta un picadura hopi doloroso pa humano”, segun experto di abeha di Universidad di Georgia, Keith Delaplane. “Ta mescos cu e abeha Africanisa… un decena di picadura y bo ta OK; cientos di picadura, no.”

Entomologo di Universidad di Illinois, May Berenbaum a bisa di e preocupacion: “Hende tin miedo di e cos robes. E insecto mas peligroso eyfo ta sangura. Hende no ta pensa dos biaha tocante nan. Si tin un insecto asesino, lo ta sangura.”

Sangura ta responsabel pa miyones di morto prematuro rond mundo di malaria, dengue y otro malesa, segun Organisacion Mundial di Salud (WHO). Maribomba gigante Asiatico a lo mas ta mata un par decena di persona pa aña, y expertonan ta kere cu probablemente ta menos.

Picadura di maribomba y abeha ta cobra bida di un averahe di 62 persona pa aña na Merca, segun CDC. Na Hapon, Korea y China, ‘hende a coexisti cu e maribomba aki pa miles di aƠña”, segun Doug Yanega, cientifico senior na Universidad di California Riverside Entomology Research Museum.

Sinembargo, pa abehanan y hende cu ta depende di nan pa nan pan di tur dia, esaki por ta un otro problema enorme, pero ainda no. E cantidad di abeha di honing na Merca ta cayendo pa añanan, cu e winter di 2018-19 un di e pio den historia. Esaki pa problemanan manera mite, malesa, pesticida y perdida di alimento.

E maribomba nobo lo ta diferente. Si nan drenta un colmena, nan ta ranca cabes di e abeha trahado y e colmena ta muri. Abeha Asiatico tin defensa – nan ta cuminsa ‘buzz’, aumentando temperatura y ta cushina e maribomba te cu e muri – pero e abeha Mericano no tin esaki.

E preocupacion pa abehanan na Washington ta basa riba un ‘worst-case scenario’ cu oficialnan mester tuma na serio, segun Looney.

Pero toch, hasta pa abeha, e maribomba invasivo ta te abou den e lista di menasa berdadero, no mesun preocupante como e parasito ‘musca zombie’ pasobra hopi di eseynan a ser mira den varios estado, segun Berenbaum.