Recientemente e gremio cu ta agrupa gran parti di empresa activo den turismo, a bin cu un critica riba maneho di e gran cantidad di empresa chikito cu ta activo den ofrece acomodacion turistico, pero cu pa un bon parti no ta contribui cu impuesto, mientras cu esunnan organiza y conoci cerca autoridadnan, si mester cumpli. Esaki naturalmente ta crea un competencia desleal, un ‘playing field’ cu no ta ‘level’… Esey riba su mes ta un constatacion corecto, pero si a declara esaki cu speranza cu gobierno ta bay haci algo al respecto, nos ta kere cu nan ta perdiendo nan tempo.

E motibo pa pensa asina ta cu nos no ta mira riba e tereno di inspeccion, den tur ramo, no sector turistico so, un mehoracion ta tumando lugar. Y esey tambe tin su motibo, y esey no ta pasobra no tin ningun plan den preparacion pa reforma y mehora. Si acaso gobierno di Aruba no ta tuma cos na serio, tin un presion Hulandes presente cu ta obliga pa sigui cu e reformanan acorda. Y esey a pesar cu tabatin grito y baile di alegria pasobra e ley di Reino di COHO a pasa pa basurero. E plannan acorda no a cambia y ta sigui nan curso, pasobra avance den eseynan ta condicion pa e acuerdo cu mester bin encuanto e areglo di pago di e placa fia na Hulanda, plus e asunto di e debe grandi local y internacional, e parti mas grandi di nos debe publico cu ta keto bay riba 90% di GDP. Ademas Hulanda ta keda insisti cu ta bin un ley di Reino pa e supervision financiero, loke ta den planificacion pa e aña aki. Fin di 2023 e actual protocol bao di cual ta haci e supervision financiero ta yega su fin y e intencion ta cu pa e fecha ey e ley di Reino ta un hecho.

Sin embargo, e presencia di intencion y plan pa mehora no automaticamente ta crea un realidad nobo. Ta bay tuma hopi tempo pa e reformanan yega na efectua un mehoracion grandi den control riba implementacion y cumplimento cu ley. Ta trata di un tereno asina amplio cu e ta bay tuma varios aña, hasta si ta trata di un gobierno dispuesto y capaz pa realiza e cambionan necesario. Y esey ta unda nos no tin mucho confianza den e asunto, y por splica pakico no. Pa varios decada caba, inspeccion den tur ramo tabata e yiu huerfano di e diferente departamentonan. Un parti grandi di e capacidad di e departamentonan tabata y ta dedica ainda na e tareanan netamente di oficina, mientras cu e personal cu tabata ‘subi caya’ pa di berdad bay controla, tabata un parti minimo di e forza laboral total. Ademas, no ta trata solamente di cantidad, pero tambe di (falta di) calidad. No tabata dedica nunca tanto esfuerzo na training y equipamento di e personal, y e dirigencia den hopi caso tabata permiti cu e personal ta cay den un tipo di rutina, unda cada biaha ta haci e mesun bishitanan cerca esnan cu nan conoce. Den hopi caso, y e sector di acomodacion turistico tambe ta un di nan, no tin ningun instruccion ni estimulo pa bay tras di esunnan cu no ta conoci ainda. Cambio den esey no lo bin di paden di e departamentonan ey, y na nivel politico desde 1986 en todo caso no tin ningun afan pa trece e cambio ey, pasobra esey lo implica sacudi e red di influencia partidario cu ta bay en contra di establece un structura di dirigencia basa riba profesionalismo y berdadero integridad.

Pero, un lector cu ta pone atencion lo bisa awor: “Pero boso no a bisa anteriormente cu tin presion Hulandes pa e cosnan aki cambia, y ademas, nos gobierno ta bisa cu e deseo di reforma no a bin di Hulanda, tabata nan deseo caba…” Si, ta berdad cu tin e presion Hulandes, cu ademas segun e splicacion di gobierno actual ta algo cu nan mes ta desea y promove. Pero, Hulanda no ta proyecta bin ‘micro-manage’ Aruba, y esey ta significa cu e trabao duro, ta nos mes mester hacie. Hulanda no ta bin analiza tur departamento, y elimina tur empleado floho, corupto, o ambos. Claro cu Hulanda a para na cuna di e cambionan den LMA cu ta permiti awor un sistema nobo y logico den henter e aparato. Pero nan no ta bay para wak riba schouder di ningun hefe con exactamente nan lo implementa e sistema nobo. Y kico esey ta significa? Cu e mala maña y mal custumbernan, e faboritismo politico y individual no ta bay desaparece pasobra tin regla nobo. E structura di dirigencia, nombra politicamente y te awe ainda fielmente obedeciendo e instruccionnan cu ta sali di e despachonan ministerial, no ta bay cambia ‘por arte de magia’. Y no lo tin presion di Hulanda na e nivel aki, pasobra nan ta duna suficiente claridad te unda nan interesnan ta. Hulanda ta keda fiel na nan consigna cu e regla di maneho ta “pa tene e situacion den e region di Caribe manehable.” Mescos cu nan no ta mete den tur detaye di (mal) maneho di cualkier gemeente na Limburg, e trabao di berdadero reforma lo mester bin di e mesun structura di poder politico cu a ocasiona e desastre administrativo cu nos ta biba awe. ‘Level playing field’…? Ta keda e mesun soño ‘color de rosa’ di semper.