Ehecucion di e proyecto FASE a tuma lugar sin cuadro legal y sin supervision y separacion di responsabilidad corespondiente. Esey ta conclusion di Contraloria General (Algemene Rekenkamer Aruba; ARA) den un investigacion haci recientemente encuanto e implementacion di e proyecto.

Banda di algun reaccion rabia di oposicion, di e parti gubernamental den parlamento, nos no ta anticipa nada mas: ningun cuestionamento den parlamento, ningun propuesta pa evita repiticion, nada… Motibo pa esaki ta cu, mientras e proyecto a opera den un bashi legal, e ta di acuerdo cu e forma desordena di dirigi e pais aki. E problema no tabata cu na inicio no tabatin ley, pero na caminda den e dos aña cu a transcuri tampoco a percura pa esaki. Y esey ta bisa suficiente di e manera di goberna.

Esaki ta yama e pregunta con por evita repiticion, a pesar di e falta total di motivacion di e parti gubernamental di parlamento pa haci nan trabao. Esey ta trece nos tambe riba e tema di e autoridad y facultad di Contraloria mes. Manera e ley ta awor, cualkier rapport di ARA, cu o sin asunto indicando posible delito, no por cana otro caminda cu su presentacion na Staten. Aki e mayoria parlamentario na fabor di gobierno ta acepta e rapportnan cu un sonrisa – falso o no fingi – y seguidamente ta manda e rapport pa Parkietenbos… Hasta den caso cu ARA detecta indicacion serio di delito cometi, sea di empleado publico, sea di e mandatario responsable, sea di tercer partido involucra, no tin un posibilidad pa atende e asunto directamente cu Ministerio Publico. Esey ta e practica di 35 aña… Un situacion di impunidad, pasobra no crea ley, y despues no mantene ley, no tin otro consecuencia cu un responsabilizacion den parlamento, cu e posibilidad – teorico – di un mocion di desconfianza. Algo cu nunca lo sucede mientras e relacionnan den y entre partido den coalicion ta normal.

Cu e situacion tal como e ta, trabao di Rekenkamer ta keda limita na constata, y nada mas. Nos por mira esaki tambe den e caso di e cuentanan anual, unda pa tanto tempo cu Aruba tin gobierno autonomo, no tin un interes genuino pa cumpli cu e requisito aki di gobernacion drechi. Mas bien nos ta mira cada gobierno trata e asunto aki, ora otro (Hulanda e.o.) trece e tema dilanti, como si fuera un estorbo pa gobierno den nan que hacer diario. Claro cu ningun politico ta bay declara publicamente cu nan no ta valora Contraloria, pero e practica di ignora y neglisha di tanto aña ta papia pa su mes.

Fuera di e aspecto di omision di crea ley y aplica esaki, tin e asunto di ignora derecho di ciudadano. Si no tin ley, no tin apelacion contra un decision gubernamental tampoco, segun Contraloria. Sin embargo, segun nos opinion, e hecho cu no a traha un ley pa goberna e proyecto, no ta kita cu e proyecto ta resorta bao di ministerio di Labor y Asunto Social – e tempo ey – y cu mester por tabata posible pa apela un decision negativo di e proyecto cerca e ministerio, na momento cu e proyecto no ta un entidad gubernamental riba su mes; un ‘bestuursorgaan’. E ministerio mes ta e ora e bestuursorgaan cerca cual mester por apela. Sin embargo, ni e ministerio y/o e proyecto no a crea y publica e posibilidad pa apela, loke ta un falta grave di respet pa derecho ciudadano. Y mas grave ainda pasobra ta trata di e ciudadanonan den e profesionnan mas humilde cu a perde trabao y entrada, cu ta tambe e hendenan menos equipa pa busca nan derecho, un motibo mas pa trata nan cu e respet necesario, sigur ora ta papia di ta ‘pone e ser humano central’.

Otro aspecto importante ta e organisacion di e proyecto, sigur den sentido administrativo financiero. Manera treci dilanti pa varios comentarista, ta di comprende cu e urgencia di e situacion a trece cune cu mester a actua cu diligencia. Esey tabata e caso, pero despues no a percura pa e cuadro legal ni tampoco pa e administracion financiero necesario. Esaki tampoco mester ta un sorpresa, pasobra en general administracion financiero publico ta laga hopi di desea, hasta den e departamentonan institui oficial y legalmente. Banda di esey, e proyecto tabata liga na un di e departamentonan mas inepto den gobernacion, cu ta e servicio di empleo DPL. Spera pues cu di e colaboracion di emergencia aki lo a sali algo bon tabata simplemente demasiado optimista. Aki por haci un comparacion cu e subsidio di salario, unda tambe cos por a bay robez pero e instancia (SVb) en todo caso tin medio pa coregi loke a bay robez. Por ta cu nan medidanan ta cay pisa pa un empresa individual cu no tin e capacidad financiero pa cumpli di inmediato, pero sikiera e entidad tin un administracion adecua funcionando.

Ademas, mester considera cu e ministerio mes, di cual un solo famia a podera, no ta duna muestra di ta interesa den goberna manera mester ta, pero ya a build up un reputacion di ‘bo mester sa cerca ken acudi’. E decisionnan contradictorio den caso similar, di cual Rekenkamer ta haci relato, ta indica e tipo di decision ‘ad hoc’ tuma a base di otro cu e criterionan cu e proyecto mes a establece. Indicacion cu e ‘decision maker’ final den varios caso por tabata e mandatario mes…?