ORANJESTAD – Actualmente, tin operacion pa implante di oido pa persona cu no por tende nada of cu dificultad. Fundacion FEPO a splica con e proceso ta si tin baby, mucha chikito, hoben y adulto.

Kristel Van Nes, kende ta logopedista di fundacion FEPO, a bisa cu ora un mucha nace, den e prome siman ta haya un test di Wit Gele Kruis pa wak si e oido ta funciona bon; pa un baby e ta un tipo di test diferente cu mucha chikito.

For di comienso cu ripara cu algo no ta bon cu e mucha su oido, e ora e ta wordo manda na tur instancianan cu tin di haber cu e departamento di horea, manera FEPO, e KNO arts, pediatranan. “Nos ta haya melding di biaha, e mucha ta cuminsa cana su caminda si di berdad tin un perdida, of con grandi e perdida ta, si slechthoorend (mal di oido) of doof (sordo).”

A base di esey, nan ta stipula si e mucha lo haya un aparato of un implante. Van Nes ta bisa cu e operacion di implante solamente ta un biaha pa aña. Un profesor di Hulanda ta opera hunto cu dr. Cabenda, kende ta di Aruba.

E aparato of e magnet ta implante den horea y e parti externo. Segun Van Nes ta bisa cu magnet ta conecta cu e implante. E ta bisa cu ta trata di un aparato sofistica. E zonido ta bay den e magnet den implante, asina e celebro ta haya stimulacion di e zonido. “Un mucha cu implante of perdida di oido mediano/chikito no ta scucha manera nos. E ta manera un estilo  artificial. E celebro ta determina kico e mucha por logra cu e aparato.”

Sinembargo, Van Nes ta remarca cu antes nan tabata haya un implante, pero desde aña pasa e muchanan ta bin na remarca pa dos implante, un pa cada horea. “E ta un cochlear implant pa locual ta desaroyo di habla. Nan ta siña papia, cual ta importante y mas miho pa nan tin dos banda ta haya zonido.”

Locual fundacion FEPO ta haci pa e muchanan sordo. Pa e implante di oido, nan ta cay atras den nan desaroyo di idioma; pa e motibo aki e logopedist Van Nes ta guia e muchanan y e mayornan den nan desaroyo di habla.

Van Nes ta continua splica cu muchanan cu ta nace sordo no ta haya e oportunidad pa scucha cu oido normal. Pa siña e parti verbal, pa motibo nan por siña cu señal tambe, pero verbal mester di oido pa desaroya e parti ey. “E prome 4 aña di e bida di un mucha ta crucial, si e mucha nace sordo y e no a wordo detecta, e chens ta chikito den prome añanan pa e mucha siña papia manera un cu no ta sordo.”

Pa e  motibo aki, cu e ayudo di e logopedist, e mucha por papia di un manera pa defende su mes. Van Nes ta bisa cu tin muchanan cu implante di oido na Aruba mester ayudo intensivo. Agregando cu no solamente di su persona, sino tambe di un maestro di lenguahe di señas. E maestro ta sostene e parti cu ta siña di aspecto visual.

Un mucha ta tende palabra, pero no sa kico e ta; pero si mustra cu señal, e ta haya mas informacion pa e concepto di e palabra. Un cos importante cu Van Nes ta bisa cu mayornan tin cu bay e 100% den ayudo di mucha.

E ta remarca pa tin un bon cooperacion cu muchanan, famia mester duna sosten, e parti social, e logopediste, e lenguahe di señas y enseñanza, asina e mucha por siña papia manera cualkier mucha y logra tur cos. Si no ta asina, e situacion por bira preocupante.

Van Nes ta splica cu tin muchanan cu ta nace sordo cu tin implante di oido cu ta bayendo universidad. Nan por logra tur cos den nan bida. Pero si e cuido no ta den su luga, e ta bira mas dificil. “Na Aruba tin algun punto den e voorzorg cu no ta den su luga, nos tin dificultad.”

Van Nes ta bisa cu na Aruba tin ‘hopi adulto y muchanan cu problema di oido’. El a splica cu entre edad di 0 pa 18 aña tin un cantidad di 120 pa 125 mucha cu ta haya ayudo structural. Tin esunnan cu aparato gewoon y tambe esunnan sin aparato cu tin infeccion di horea, pues pa e motibo ey, oido no ta funciona bon. Den adulto nan no tin echt un bista riba dje, paso tin otro departamentonan cu ta haci e test cu nan. “Muchanan mester bin akinan pa wordo getest, pa tene nan central.”

Fundacion FEPO ta haci diferente den adulto y muchanan. Ora tin adulto cu cierto dudanan pa motibo cu tin variedad di tipo di perdida di oido. “Tin esunnan cu a nace sordo, tin esunnan cu tin edad cu despues di tempo a perde nan oido. Nos ta ripara cu e drempel pa hende yama pa un test, e ta halto. Nan mes ta ripara cu tin un perdida.”

Na momento cu ripara cu tin echt un dificultad pa tende un combersacion. Nan ta laga hende yama pa haci cita. Nan ta ripara si cu e curiosidad ta birando mas grandi. Nan ta haya hopi yamada pa test. Tin un lista di espera pa check oido.

Ora un hende bin na remarca pa un aparato di oido, ta haci un test prome. “Nos mes ta bestel aparato di afo cu hende ta haya despues di algun tempo. Pero esey ta esunnan cu a bira sordo despues di tempo.”

Tin diferente motibo cu mucha por nace of bira sordo. No tur ora mucha sordo ta pa motibo di descuido di mayornan, manera droga durante embaraso of cosnan asina. E por contribui sigur cu tin caso asina, pero e por ta cu tin biaha e ta hereda. Den famia di tata of mama cu tin hende cu problema di horea.

Por tin diferente motibo, sinembargo, Van Nes ta bisa cu tin persona cu hasta embaraso tabata, no tin famia pues no tin motibo, pero ainda asina e mucha ta perdida of ta haya malesa, por ehempel meningitis. “Nos tin algun na Aruba cu a hay’e na edad jong y mester di un cochlear implant pa motibo cu a bira sordo pa via di meningitis.”