Fin di aña 2018 lo trece un camara di integridad cu lo resorta bou un oficina di gobierno encarga cu integridad. Esaki prome minister Evelyn Wever-Croes (MEP) a anuncia ayera.

Sra. Wever-Croes a expresa cu aunke pa e ultimo 6 simannan di gobernacion e gabinete mester a reacciona riba diferente acontecimento inespera, e mandatario kier trece dilanti algo cu tabata parti di campaña bek den luz. E camara cu e prome mandatario a describi lo ta encarga pa percura cu e mandatarionan halto, esta minister, wanta nan mes na regla ora di por ehempel bin cu destaho publico.

E camara aki lo pone tur e asuntonan aki bou un loep pa asina percura cu no tin ningun envolvimento cuestionabel di parti di mandatarionan cu poder pa facilita e tipo di corupcion aki. E camara di integridad lo ta comparabel na e instituto di control financiero CAft, segun prome minister. Den e camara di integridad lo trece bou cuestion tur areglo cu wordo treci dilanti, por ehempel un cu a wordo cuestiona basta cual tabata e proyecto di renobacion di hospital, prome cu esaki wordo aproba.

Mas control pa evita fraude den departamento

Pero e plannan di e gabinete nobo ta bay mas aleu cu implementa control stricto top-down, asina e prome minister ta bisa. Actualmente gobierno tin plania pa trece un nivel mas halto di conscientisacion riba e topico di bon gobernacion den henter aparato gubernamental.

Esaki ta pa por ehempel preveni cu empleado publico ta haci fabor na friends & family of na cualkier persona a cambio di placa. Ademas segun sra. Wever-Croes tin cu preveni cu cierto persona cu no ta wordo faborece pa empleado publico ‘haya nan papelnan mas abou den e stapel’.

Ademas lo trata cierto leynan cu ta faltando segun e prome minister pa trece un situacion mas faborabel pa loke ta trata bon gobernacion na nos pais. Un di e leynan aki ta e ley di financiamento di partido politico. Ta asina cu e mandatario ta haya cu mester trece mas control ora politiconan drenta partido politiconan y con e financiamento pa esaki ta tuma luga. Mas aleu e mandatario a expresa cu e parti di screening di parlamentario y minister lo mester wordo amplia tambe. Alabes e mandatario a trece dilanti cu e ley di ombudsman y kinderombudsman tambe lo mester contribui na e totalidad di bon gobernacion.

Corupcion ta cuminsa na nivel mas halto

Sinembargo di e informacion cu nos a haya aña pasa durante un simposio di bon gobernacion organisa pa Fundacion Gobernacion di Calidad Aruba, un di e oradonan cu tabata presente pa e anochi Nelly Schotborgh kende a studia casonan di corupcion den corte den henter Reino a splica cu e causa number 1 di corupcion ta abuso di poder na nivel mas halto di structura organisatorio.

E tempo ey sra. Schotborgh a splica cu casonan di corupcion hopi biaha ta bin pa via di abuso di poder di e parti mas halto den un organisacion. Es mas, esaki te hasta por trece influencia riba e trahadonan cu ta resorta bou di e parti mas halto. Ta asina cu ora e poder mas halto ta susceptibel pa wordo corumpi esaki ta wordo refleha pa e trahadonan cu ta cay bou di e persona mas halto, segun sra. Schotborgh.

Miedo den DIP pa papia’

Pa loke ta trata leynan of reglanan, den e casonan cu el a studia esaki a resulta di no haci mucho diferencia pa stop personanan di comete corupcion. Es mas, e parti cu si ta haci un diferencia grandi ta cultura dentro di un organisacion mes. Sra. Schotborgh a splica durante su presentacion cu hopi biaha ta importante con hopi cultura tin den un organisacion pa acepta critica. Prome minister te hasta a subraya casonan actual cu ta andando den departamento encarga cu terenonan DIP unda hopi di e empleadonan no ta durf di bin dilanti pa via di miedo cu nan lo perde nan trabou.

Si e oficina di integridad aki lo por bay trece un cambio na cultura dentro di organisacionnan cu ya caba ta funciona di cierto manera ta di cuestiona. Aunke e iniciativa aki ta un stap den bon direccion nos no ta premira cu lo trata aki di quick fixes.

Insigur ainda si conseho ta ‘bindend’

Biniendo bek na e topico di e camara di integridad, e mandatario a elabora mas riba e structura di esaki y cua tipo di personanan lo bay sirbi como motor di e camara di integridad. Segun sra. Wever-Croes e personanan cu lo bay a den e camara di integridad no lo tin ningun vinculo politico pasobra esaki lo ‘defeat the purpose’. Ademas e mandatario a splica cu pa loke ta trata e structura y ehecucion di e institucion nobo aki lo bay tene Hulanda na altura pa asina evita cu den futuro nan no lo aproba di e manera con a ehecuta e institucion nobo.

Mirando cu e funcionnan aki no lo ta na mara na ningun vinculo politico akinan no lo trata di personanan cu ta ‘bin y bay cu e gabinete’, segun sra. Wever-Croes. Alabes ta posibel cu personanan cu ta na Departamento di Recurso Humano haciendo cursonan den rango di integridad lo por bay duna esakinan tambe dentro di e oficina di integridad. Sinembargo lo bay percura pa den cuminsamento no bin ningun mesclamento entre e dos departamentonan aki cu lo mester ta separa.

Pero e punto clave cual e prome minister a elabora riba dje ta si departamento aki lo eherce nan conseho di manera bindend of no. Riba esaki sra. Wever-Croes a bisa cu e decision pa determina si e consehonan cu e instituto aki duna pa gobierno lo exigi ehecucion sin condicion no a wordo tuma ainda. “Loke nos ta tumando di ehempel di Sint Maarten ta cu e conseho ta bisa si cos a bay bon of cos a bay robes. Ami ta kere cu e ta mas un sistema di control cu lo percura pa e ministernan y nan empleadonan tuma decisionnan di manera mas cauteloso pa evita cu lo wordo controla. Pero si e ta bindend of no bindend ta un decision cu nos lo tin di tuma ainda.”

Si ta haci e conseho bindend of no ta un punto basta importante pa asina percura cu e consehonan wordo sigui. Esaki ta pa evita cu un gobierno por simplemente benta e conseho afo sin repercusion.