Banda di elogio, ta sugeri mas medida

Aruba a caba di haya e rapport di Fondo Monetario Internacional (IMF), despues di nan bishita tradicional cada dos aña algun tempo pasa. Loke ta e conclusionnan, realmente no tabatin tanto novedad pa esunnan cu ta sigui e desaroyonan aki mas di cerca. Pa e publico en general sin embargo, tambe tabatin algun noticia pa tuma na cuenta. Pa loke ta e proceso economico desde ultimo bishita di IMF, nan ta constata cu nos tabatin dos aña sigui di ‘recesion’. Nos ta corda e debate fuerte den cual Banco Central tambe tabata di opinion cu den termino tecnico nos tabatin esaki. Kico a causa esey?

E problema cronico cu nos tin cu nos ta depende asina hopi riba turismo, cu si algo mester pasa, manera e caida den turismo Venezolano, di biaha nos ta ripara esey, pasobra no tin otro pilar economico. Pero tin e otro aspecto local cu ta e reduccion den e demanda local, cu ta producto di e reduccion di poder di compra local. Kico ta causante di esey? Practicamente, poco espacio pa aumento di salario, si no tin miho productividad, y e ausencia di inflacion pa un gran parti, cu ta haci un aumento di salario minimo indeseabel. Ta ora economia ta crece, anto tin algo pa reparti. Debe publico naturalmente tambe ta un tema di interes trata den e rapport. Interesante ta cu IMF ta indica cu e debe publico a crece asina fuerte pa motibo di e recesion causa pa un ‘double dip’, pero tambe pa e reaccion di gobierno riba esaki. “Debe publico ta keda halto. Deficitnan eleva di gobierno di 2010- 2014 causa principalmente pa un ‘double-dip recession’ y contesta di politica di gobierno riba esaki a resulta den un debe publico yegando na alrededor di 85 porciento di GDP na 2016, mas o menos igualmente reparti entre debe den exterior y local.”

Consecuencia di e debe grandi aki tambe ta ser menciona: “Obligacionnan grandi di pago di interes riba debe alrededor di 4½ porciento di GDP na 2016 ta ‘crowd out’ gasto publico esencial, y e nivel halto di debe ta limita e espacio fiscal pa politica contra ciclico.” IMF no ta faya di menciona e problema cronico di e payroll grandi di gobierno, cu hunto cu e pagonan di interes no ta laga espacio pa haci otro cos den gobernacion cu na un dado momento tambe ta urgente. Si e gastonan di interes ta na 4,5% di GDP, e gastonan di personal ta na 15%! Hunto casi 20% di loke nos ta gana conhuntamente, nos Producto Interno, ta bay na paga e dos cosnan aki so. Tambe IMF ta yega na conclusion cu, mirando loke gobierno kier haci, medidanan adicional lo mester keda implementa: “Sin embargo, metanan fiscal di autoridadnan lo rekeri probablemente medida fiscal adicional. E tamaño di e medida fiscal lo depende di e forsa di e crecemento di GDP, loke ta keda insigur. Directiva ta recomenda medida fiscal adicional pa yuda logra e metanan di autoridadnan. Conseho di den pasado di IMF a identifica algun medida asina.

Esakinan ta inclui esfuerso pa entrada adicional den forma di cobransa mas grandi di impuesto indirecto. Encuanto gasto, un prioridad ta pa reduci gastonan relaciona cu salario mirando e tamaño grandi di e gasto total di salario. Medida adicional pa sigura cu e sistema di cuido di salud ta bira auto financia tabata mester considera.” Por constata aki cu IMF ta mira necesario pa bin cu medida extra, en bista di loke gobierno su meta ta… Anto mirando e rumbo insigur di economia, lo mester bay busca e placa cerca esun cu tin, y esey ta e ciudadano y e ciudadano empresario. Ta boga atrobe pa aumenta impuesto indirecto, y esey den nos caso ta aumenta BBO o BAZV. Y si ademas IMF ta conseha pa independisa AZV di gobierno, es decir percura pa placa pa AZV no ta bin di gobierno mas, anto e mester bin for di e mesun ciudadanonan menciona caba. IMF ta referi tambe na e medidanan cu mester tuma pa mehora condicionnan pa haci negoshi.

For di nan palabranan diplomatico nos por destila cu nan kier mira un maneho di entrada di trahado stranhero basa riba loke nan cualificacion: “Un reforma di mercado laboral integral y desaroyo di politica di inmigracion basa riba capacidadnan duradero ta necesario pa hisa participacion y productividad di forsa laboral. Cu esaki nan ta mustra riba un kiebra cu e custumber di no selecta trahado prome cu nan yega, pero ta habri porta hancho anto ta purba traha cu esunnan cu ‘cana kibra’, cu probablemente a keda atras como turista.

Aki IMF ta duna un critica bon mereci di e actual politica di atende esun cu yega aki y di mes ta ilegal, loke ta contribui na crea un situacion den cual corupcion ta florece miho. Pa loke ta futuro cercano,ta constata cu ta keda un riesgo pa crecemento: e retraso den inicio di e trabaonan na e refineria.

Y pa termina den un tono positivo: gobierno ta haya elogio pa logra baha e deficit fiscal… Pero esey naturalmente no tin nada di haci cu Hulanda…