Diferente señal cu gobierno di Aruba no ta avanza den produci e organizacion cu ta necesario pa logra e reformanan cu ta den pipeline y cu nan ta bisa cu nan ta apoya, a cuminza sali atrobe. Mientras e avancenan cu mester bira visible den e Uitvoeringsagenda ta mas bien posposicion di investigacion y analisis preparatorio, den e conseho di Raad van Advies riba presupuesto 2022 por tuma nota di nan preocupacion cu no ta mira un desaroyo den e direccion necesario. Ta señala por ehemplo cu ta bin cu varios departamento nobo, na un momento cu gobierno realmente mester duna prioridad na baha gasto general di operacion y no ta hacie.

Si e argumento ta cu tin cierto actividad nobo cu ta indispensable, anto e siguiente pregunta ta pakico anto no ta crea espacio financero pa esakinan, a traves di corta gasto otro caminda. Al contrario, loke ta mira ta un maneho cu na Hulandes yama ‘pappen en nathouden’, no desconoci den politica Hulandes actual tampoco, y pa loke ta e islanan, sigur. Meta obvio: tene tur hende contento mas largo cu ta posible, pasobra eleccion nunca ta leu. En general, den cualkier pais, mas recurso tin disponible pa tene hende contento, mas facil e tarea ey ta resulta. Pero, actualmente nos no ta den e situacion ey mas. Gobiernonan, pero sigur esun di 2009 pa 2017, a percura pa nos ta den awanan scur pa e proximo decada. Cu nan razon Raad van Advies ta mustra cu si sigui e plan multi-anual te 2026 di gobierno, anto ta bira bastante dudoso si por cumpli na 2031 cu e meta di tin e corelacion debe/GDP bao di 70%. A sabiendas cu e exigencia di Hulanda, y di hopi ciudadano di e pais aki, ta pa na 2023 tin un surplus riba presupuesto, ta keda cu deficit den e proximo añanan, fiando placa entre otro pa paga salario.

Y Hulanda tambe tin cierto responsabilidad den esaki, pasobra tabata posible pa exigi cu no ta tolera un deficit asina grandi pa 2022, di casi 300 miyon florin. Pakico no a exigi baha gasto den algun forma razonable, loke lo a haci mas facil tambe pa na 2023 yega na un presupuesto balanza o un surplus. Awor ta parce cu e milagro di entrada grandi pa gobierno mester bin di introduccion di e BTW otro aña, y asina mes no ta keda cu un deficit di alrededor di 100 miyon florin, cu tambe mester financia. Y pakico? Un simple vista riba e gastonan principal di gobierno ta mustra cu ta sigui gasta, sin ningun reparo. Na 2023 gobierno lo ta gastando 28 miyon florin mas na personal cu na 2021. Esey ta casi 300 cupo di empleo mas den gobierno…

Den otro asunto tambe e mesun fenomeno aki ta bin dilanti. Den e caso den corte entre sindicato Simar y gobierno, huez den e sentencia preliminar ta duna claramente di comprende cu si gobierno mes ta bisa cu e medida di 12,6% tabata temporal, anto ta dificil pa mantene cu casi dos aña despues di inicio di e crisis, ainda no a crea un solucion pa e medida aki. Y kico tabata e solucion? Tuma medida pa baha payroll. Gobierno den e crisis a tuma e medida – logico – di corta salario di tur. Esey pasobra di inmediato ta imposible pa bin cu otro medida. Awor, dos aña despues, via un caso den corte ta bira visible e intransigencia di gobierno, cu no ta parce dispuesto di cuminza atende e problema aki cu diligencia. E tono di huez den e sentencia aki no ta priminti mucho cos bon pa gobierno, cu dificilmente den dos siman por produci algo cu no a traha, o no a bira visible en todo caso, den dos aña di supuestamente cuminza cu maneho di reforma. Y cu ademas nan no kier haci mes. Por ta cu publicamente gobierno ta bisa di ta pro-reforma, pero nan ‘body language’ ta bisa lo contrario.

A proposito, e sentencia ta contene tambe algun observacion di e huez cu ta completaamente ilusorio den e realidad gubernamental di Aruba. Ta propone pa introduci un VUT, y pa no reemplaza hende cu ta bay cu pension… Esey ta loke ta haci 30 aña caba, y cada biaha cu tin un poco espacio, ta yena esaki, no cu e profesionalnan necesario, sino cu e siguidornan politico di e partido na mando. E caminda ey nos a cana caba…

E pregunta ta anto: kico si por yuda? E contesta ta simple, pero casi imposible di ehecuta den e realidad politico di Aruba. E ta casi igual na un persona cu ta hogando, cu ta logra saca su mes di peligro, rancando su mes bin halto na su propio cabey. E tarea ta: reorganizacion di henter e aparato publico, departamento pa departamento, y percura pa salida di e personal cu ta di mas y/o no adecua. Esaki ta costa hopi tempo, mas cu un periodo di gobernacion probablemente. Esey ta otro obstaculo, pasobra si un gobierno mester tuma e curashi mes di inicia e trabao gigantesco aki, kico ta e garantia cu e siguiente no ta bin daña henter e asunto atrobe?

En todo caso, e probabilidad ta grandi cu den dos siman gobierno no por presenta algo creible y realistico, loke lo ta otro muestra di falta di capacidad pa drecha cos.