Manera nos por a tuma nota den medionan, gobierno a pospone henter e decision kico ta bay sucede proximamente riba tereno di industria petrolero/energia pa un periodo di 6 luna. Esey ta pa aparentemente duna gobierno un alivio den un situacion unda no tin claridad di maneho con lo bay sigui riba e temanan menciona. Mientras cu esaki ta aparenta un ‘move inteligente’ pa por lo pronto no duna contesta riba e preguntanan importante aki, claridad den e asuntonan aki ta clave pa strategia economico actual. E realidad ta cu mundo no ta para warda te dia gobierno di Aruba kier tuma nota di e situacion global riba tereno di energia. Y esaki mientras cu e desaroyonan mundial ta bayendo cu velocidad enorme, cu consecuencia grandi pa cualkier pais na mundo, grandi y chikito. Pa nos, mientras cu nos no tin grip riba e desaroyonan mundial, ta keda di esencial importancia pa sigui esakinan, pa por valora nos opcionnan, cu no ta tanto.

Kico anto ta e situacion internacional cu tin impacto grandi riba nos? Pa cuminza, durante ultimo tempo a mira cambio grandi riba tereno di suministro mundial di gas natural, unda principalmente e situacion di escasez di gas natural na Europa, cu invierno den porta, ta hiba na e problema di dependencia riba Rusia, cu ta suministra caba un tercio di e consumo Europeo di gas natural, y e prijsnan cu a triplica den ultimo tempo, y subiendo, na nivel mundial. China ta otro di e actornan global cu ta den problema serio di suministro di energia, tanto di petroleo como gas natural, loke ta obliga e gigante economico pa bay back na explotacion di carbon, contra tur acuerdo pa disminui emision di CO2. E problemanan di escasez di hopi producto, causa pa e escasez pa motibo di e crisis di Covid-19, a resulta tambe den un crisis di transporte maritimo (container) cu lo ta afectando economia mundial pa basta tempo. Esey tin como consecuencia cu e prijs relativamente faborable di gas natural na nivel mundial, cu a duna bida na tanto iniciativa pa cambia di petroleo (heavy fuel oil) pa gas natural pa produccion di energia electrico, e caso di Aruba tambe, ta duna un vista totalmente diferente cu un aña atras.

Simultaneamente, riba tereno di petrolo tin varios desaroyo pa tene na cuenta. Manera mercado mundial ta awor, pa basta tempo prijs di crudo ta keda na nivel halto, actualmente na mas di 80 dollar pa bari. Esaki tin consecuencia pa transporte mundial, cu practicamente ta move riba producto petrolero, y ta pone mas presion ainda riba e paisnan, manera hopi den Caribe, cu ta depende di petroleo pa produccion di energia. Nos ta un di nan… Pero tin mas. Ta surgi e promer señalnan di un ‘plateau’ den produccion mundial di petroleo. Ta anticipa cu produccion di petroleo lo por bolbe na e 100 miyon bari pa dia di promer cu e crisis, pero no mas tampoco. E desaroyonan riba tereno di energia alternativo, en cual tambe e empresanan lider di sector petrolero ta participa, ta indica un reduccion gradual di petroleo, cu por yega na 2050 na 75% di e maximo awendia, es decir na maximo 75 miyon bari pa dia. Esaki no ta algo producto di forza di mercado, sino tambe di desaroyo tecnico propio di e sector. Kico ta e caso? E costonan di prduccion di cada bari di petroleo ta subiendo drasticamente. E tempo cu tabata extrae petroleo pa menos di 10 dollar pa bari gradualmente ta kedando pa pasado. Un ehemplo: e produccion di ‘shale oil’ na Merca y varios otro pais ta formando un parti importante di produccion mundial, pero tin un costo halto cune di alrededor di 40 dollar pa bari. Venezuela: produccion di crudo pisa di Orinoco, pa motibo di e proceso di ‘mehoracion’ necesario ta na mas di 30 dollar pa bari, plus e problema logistico pa percura pa bastante liquido di mezcla, manera nafta. E mercado ta anticipa cu e costonan pa produci crudo ta keda subi, y cu pa cada bari produci lo mester mas y mas bari pa cubri gasto. Di e manera aki, sector petrolero ta ‘canibalisa’ su mes. Tin un motibo valido pakico tur e empresanan petrolero grandi, banda di inversion den petroleo, ta creando nan rutanan nobo, invirtiendo biyones den sector di energia alternativo. No ta cuestion di gusto, sino di necesidad.

Y na Aruba, unda nos ta keda? Nos tin un gobierno cu ta parce di ta sconde pa e tipo di desaroyo internacional aki, cu tin consecuencia grandi pa nos region. Pa cuminza, den e situacion actual ta probable cu ningun di e refinerianan di exportacion den e region aki lo sobrevivi. Nan tin añanan cera y ningun hende a haya nan falta. Moviendo pa futuro esaki no ta bay cambia y nos mester scoge un rumbo nobo. Pa loke ta produccion di energia electrico, e pregunta grandi ta si por haci e transicion pa energia limpi via e ‘tussenstap’ di uso di LNG, cu tabata e plan provisional. Esey tambe ta parce un ‘gepasseerd station’ awe. Si no bin un cambio den e ‘testarudez’ di e gobierno aki y su conseheronan pa reflexiona y cambia rumbo, aunke esey por ta contra interes empresarial di algun di nan, nos ta rumbo pa desastre. Nan lo ta ‘masters of crisis management, but sucking at planning’ atrobe?