A bin dilanti awor e critica den Eerste Kamer Hulandes (Senado) encuanto e ‘interes di castigo’ cu gobierno Hulandes lo a aplica den e acuerdo di continuacion di e prestamo di liquidez duna den cuadro di e crisis di Covid-19. Varios parlamentario a haya cu gobierno Hulandes por a mustra un poco mas comprension y gentileza pa gobierno di Aruba. Esey por parce asina y hasta por ta berdad tambe, sin embargo, e asunto ta un poco mas complica. Ta berdad cu gobierno Hulandes a pone un interes practicamente na nivel di mercado internacional, y un perspectiva pa yega na interes hopi mas abao, como un ‘incentivo’ pa yega na un acuerdo.

Esaki no solamente como condicion pa e prestamo mes, sino tambe pa e ley di supervision di Reino. Honestamente, gobierno Hulandes mester ta basta ‘naief’ pa kere cu esaki lo a funciona. Gobierno di Aruba, den version geel o berde, ta conoci pa gara e oportunidad pa mustra riba e aparente ‘deshonestidad’ o ‘inhusticia’ practica pa gobierno Hulandes, na lugar di brinda Aruba ‘ayudo adecua den tempo dificil’. Esaki ta un argumento cu hasta na Hulanda mes por haya apoyo, manera awor den parlamento Hulandes, pero e medaya tin otro banda. Esey ta cu na momento di e crisis di Covid-19, unda tabata logico cu Hulanda mester a saca un man pa yuda Aruba y tur e otro islanan, tabata visto tanto na Hulanda, como aki mes pa cualkier persona cu dos placa di sentido comun, cu sin un reforma drastico di nos manera di goberna, nos lo ta mes vulnerable pa un siguiente crisis. Hulanda den esey no a perde tempo pa mara su ayudo na condicion di reforma riba e terenonan clave di gobernacion, un agenda cu cual gobierno di Aruba a bay di acuerdo, declarando cu esey ta nan vision tambe y loke a desemboca den e Masterplan cu ta contene un sinfin di mehoracion cu mester tuma lugar den henter e aparato.

Sin embargo, awe nos ta na tres aña y mey desde inicio di e crisis y ta pertinente analiza kico realmente a logra den e periodo aki. Pa cuminza nos a mira un oposicion furioso di Aruba, y e otro islanan autonomo, contra e ley di reforma (COHO), cu finalmente a bira un areglo mutuo, algo tambe describi como posibilidad di colaboracion den Statuut, pero cu no ta contene e mecanismo di sancion pa incumplimento cu un ley di Reino lo tabatin. Esey hustamente tabata e problema grandi pa e islanan pa bay di acuerdo, y logicamente ta considera esaki un logro grandi pa e islanan den derota un supuesto actitud Hulandes demasiado impositivo den desaroyo di e islanan. Pero den tur esaki nos no por keda pega na e momento ey, di supuesto alegria, o decepcion, pa e victoria momentaneo di e islanan. Y pakico no? Pasobra e unico criterio(nan) di valor ta pa midi e progreso real cu gobernacion ta realiza, na bienestar di comunidad en general. Bo no por midi e cosnan aki a traves di e aparente batayanan entre secretario di estado y promer mandatario di Aruba. Y den e sentido ey, kico a logra den e lapso di mas di tres aña ey? Y mas ainda, kico a logra a base di voluntad propio, cu no tabata bao presion grandi Hulandes? Na promer lugar, lo a spera di gobierno di Aruba cu lo a cuminza pa cumpli ‘al pie de la letra’ cu e condicionnan di maneho financiero y cu mientras tanto lo a mehora tur esaki. Esey ta leu di ta realidad, pasobra envez di inverti grandemente den atraccion di suficiente staff profesional financiero, gobierno ta keda bula rond, tapando un buraco cu e otro, y usando esey como pretexto cu nan no por avanza, mientras nan mes ta e promer yama pa remedia e situacion ey. Si nos tira un vista riba e promer versionnan di e ‘Uitvoeringsagenda’ di 2021 y esunnan di 2023, por observa con poco a logra den mas di dos aña y mey, y pa colmo: cuanto di e logronan ey ta mas a base di insistencia Hulandes cu pa diligencia di gobierno di Aruba? Algun ehemplo: e resistencia fuerte di gobierno contra introduccion di BTW na lugar di e BBO, cu a desemboca den tur tipo di idea alternativo, contal cu no ta cumpli y nos no ta mira esaki tampoco bira realidad. E BBO ‘na frontera’ ta un sidestep pa despista Hulanda y IMF pero no lo habri porta pa un BTW despues. Tambe nos por a mira e introduccion di un sistema nobo di evaluacion di empleado publico, algo cu nos tambe a aplaudi como algo necesario y pendiente pa hopi aña caba. Kico a core haci? Suspende su entrada na vigor te 2024, mientras nos tin duda cu esey lo sigui, mirando cu ta yega mas cerca di eleccion unda ta considera voto di ambtenaar y nan famia como esencial pa gana eleccion. Si cuminza implementa e mecanismo di evaluacion di un manera drechi, lo mester fortifica ademas e departamento di Recurso Humano cu pa hopi aña caba ta un di e obstaculonan grandi pa por avanza den desaroyo di un aparato publico aceptable.

Pa bolbe na e tema inicial; Hulanda a impone un interes halto como ‘castigo’? Si, pero nan a hacie pa e actitud di no cooperacion di gobierno di Aruba den un cantidad di asunto di reforma. Esey por ta cu no ta yuda, pero djis laga gobierno di Aruba haci loke nan kier, sigur no ta hiba nos na nada positivo tampoco.