No ta indica un caminda cla

Den un encuesta reciente, Banco Central a bay busca opinion di empresario tocante innovacion den nos economia. E encuesta, en todo caso loke a sali publica te awor, ta dirigi casi exclusivamente riba e obstaculonan pa haci negoshi. Sin duda algun esey ta algo sumamente importante, pasobra si no ta kita obstaculo, anto ta bira dificil pa negoshi nobo nace y prospera. Remarcabel, pero no sorpresivo ta cu e obstaculonan mas menciona ta faboritismo gubernamental y burocracia, tambe gubernamental. Despues ta sigui cost of doing business, leynan laboral restrictivo y acceso na financiamento. Aparte cu no tin nada nobo den tur esey, y lo bay dura basta pa mira tur esey cambia, por ta nos mester cambia nos manera di mira innovacion den economia. Nos tur ta di acuerdo cu cambia e procesonan den cualkier empresa pa un forma mas digitalisa ta importante y ta mira tambe cu tin bastante empresa bayendo den e direccion aki. No suficiente pa ta satisfecho, pero e ta sosodiendo.

Pero innovacion ta mucho mas cu solamente logra cu mayoria di empresa ta adopta un forma di traha mas eficiente y economico. Nos ta haya falta di innovacion den e actividadnan den nos economia. Nos tin hopi aña cu nos tin un sector turistico cu ta anker y guia di nos economia, y e resto ta prospera, uno mas cu otro, den e slipstream di e sector aki. Esey ta algo straño? No, e tin su logica. Pa un economia di e tamaño di Aruba ya ta un bendicion cu nos tin sikiera un sector economico cu tin e forsa y capacidad pa sirbi di tugboat pa e resto di economia. Y a pesar cu hopi biaha ta mustra riba e vulnerabilidad di turismo, nos a hasta sobrevivi e shock mundial di 2008/2009 miho cu cualkier otro economia den nos region. Anto, manera nos a bisa na mas cu un ocasion, count your blessings y percura pa mantene loke bo tin. Y mas cu mantene, percura pa nos duna innovacion su luga den e sector, pa hacie duradero. Esey ta implica un vision di desaroyo sostenibel cu ta un termino hopi uza y poco splica na un manera contundente. Ehemplo.

Kico ta e cosnan cu ta haci cu a lo largo nos economia no ta sostenibel? Esey ta cu nos no tin un bon maneho pa deshaci di desperdicio, loke riba un luga asina chikito, ta bira un problema destructivo, pa nos mes y pa nos industria mayor. Awor, naturalmente tin esunnan cu ta bisa: “pero nos gobierno nobo a caba di anuncia cu dentro di tanto dia lo tin un plan, un solucion; ta esey nos ta warda riba…” Exactamente, y ta ken ta garantisa cu diripiente ta aparece un aliado di nivel mundial, cu ta bin resolve tur nos problemanan, basta nos paga… Tur esunnan cu ta apoya gobierno ta entusiasma, y tur cu ta contra ta murmura den banda, pasobra nan ta haya e alternativa cu no a funciona den pasado reciente, mester haya un oportunidad atrobe. Cu consecuencia cu mita di Aruba ta spera cu gobierno lo logra, mientras cu e otro mita, casi mes grandi, ta spera cu e cos fracasa, pa nan por bisa cu nan tabatin rason desde prome dia…

Bunita, pero ki dia ta bin un maneho di en berdad stimula y apoya iniciativa chikito y mediano pa solucion parcial di e problema, sin distincion di partido o descendencia familiar? No ta pornada mayoria di esunnan encuesta pa Banco Central ta indica e faboritismo gubernamental como problema mayor. Esey ta berdad, pero e no ta kita cu nos ta kere cu mester tin un gobierno cu ta facilita un cantidad di iniciativa mediano/chikito cu hunto, esey si, dentro di un plan nacional, ta ataca e problema di diferente angulo y ta contribui na e solucion total, ganando placa.

Y kico esaki ta exigi ademas? Cu nos mester pone un paro na e tendencia di crea un gobernacion cu mas y mas ta acapara un posicion di monopolio den nos economia, creando cada biaha mas empresa estatal unda e faboritismo partidario ta haya otro tereno fertil pa sigui crece. Por ehemplo: un di e tareanan mas importante den cuadro di desaroyo sostenibel, ta organisacion di limpieza y mantencion di paisahe y naturalesa, pa combati e rumbo actual di un isla desordena y sushi. Ta un aparato grandi pendiente di gobierno mester bay haci tur esaki, o nos ta conscientemente pone den man di un cantidad di empresa chikito? Nos tambe ta consciente di e hecho cu di e forma aki tambe faboritismo gubernamental por keda un peligro, pero tin e bentaha cu nos no ta crea un aparato enorme, ineficiente pa nos paga. Gobierno den añanan nos dilanti mester sa di incentiva economia, y no tuma trabao pa su mes.

Y cu esaki nos a keda cla? No, nos ni a papia ainda di con pa atrae inversion, sin yena e luga cu mas hende y edificio, ni di busca forma di gana divisa, dentro di, y separa di turismo, ni di reemplasa e refineria cu algo realmente sostenibel y limpi, entre otro. E de