Bon noticia: nos ta bay preocupa pa cambio di clima y energia hunto cu Hulanda. E mal noticia por ta cu nos no sa cuanto ta propaganda y cuanto ta realidad… Esaki por ta e conclusion na final di dos dia di presentacion confidencial pa un grupo di ‘insider’ gubernamental den un supuesto encuentro cu aparentemente tabata carece di e presencia anuncia di representante gubernamental invita for di exterior.

Na final, e pieza clave a resulta un ‘MOU’ (Memorandum of Understanding) entre gobierno di Aruba y gobierno di Hulanda, pa conhuntamente traha riba e metanan importante en vista di cambio di clima y desaroyo di energia renovable.

Sin embargo, ta asina sigur cu ambos gobierno ta comparti mesun filosofia ora ta trata di e temanan aki? Nos ta di opinion cu a primera vista por parce cu tin union di pensamento, pero cu en realidad tin un diferencia grandi. Por ta cu na nivel tactico, gobierno di Aruba ta bay di acuerdo cu e tema y lemanan di dia, pero mas a largo plazo no ta comparti e resultado di e politica cu mester hiba. Laga nos splica un tiki mas.

E diferencianan di maneho no ta ser dicta solamente pa e tema, sino tambe pa e tradicion di gobernacion, e manera con na un cierto pais gobernacion en general ta maneha asunto. Aki e diferencianan no por ta mas abismal.

Hulanda por ehemplo ta conoci como un di e paisnan mas reglamenta na mundo. Esaki tin su raiz profundo den e lucha continuo contra lama, loke a crea un structura estricto di control riba cumplimento di e ciudadano den asunto comun, dicidi pa estado. Ta pesey cu por ehemplo, bo mester ferf porta di bo cas berde scur, y ningun otro color, si asina e regla municipal ta dicta pa bo bario. Y hende ta acepta esey. No cu nos ta bay pone placa pustando cu Hulanda semper lo cumpli, pero en general e probabilidad lo t’ey.

Awor Aruba. Nos gobernacion no ta basa riba regla estricto, sino riba menos estorbo posible di regla y ley. Y pakico? Pasobra ehercicio di poder politico cerca nos ta basa riba maximo flexibilidad pa e politico den toma di decision.

Y regla estricto gubernamental no ta ser mira como un bon guia pa goberna y trata tur ciudadano por igual, sino como un obstaculo y limitacion di e flexibilidad cu e gobernante ta desea pa por desvia na fabor di su seguidornan. Patronahe politico y nepotismo cerca nos no ta contempla como un enfermedad cu mester combati, sino e reglanan no pronuncia di e wega.

Esaki ta, segun nos, e contexto dentro di cual mester mira e colaboracion anuncia den e dianan aki. E punto di salida ta parce igual, pero e resultado contempla lo ta totalmente diferente. Si nos entrevista mañan e mandatario Hulandes cu a firma e MOU, y puntra con serio e ta kere cu gobierno di Aruba ta, e lo contesta: “Pero nos a firma toch? Nos a pone tur cos claramente riba papel?” Loke Hulanda mester siña ainda ta cu “Afspraken zijn afspraken” ta un dicho Hulandes, no di Aruba. En berdad Aruba a firma y ta di supone cu normalmente lo ta cumpli cu loke a firma, pero e realidad por ta distinto.

Por ehemplo: pa ilustra e seriedad di gobierno di Aruba, nos por pensa riba trabao di preparacion cu mester haci pa por evalua efectivamente cambio di clima. Kico mas a haci, aparte di e datonan climatico cu pa regla internacional nos ta registra caba, por ehemplo loke departamento di meteorologia ta haci pa aviacion? Nos a yega di tende cu gobierno a cuminza registra nivel di lama na varios lugar, entre otro e puertonan, pa por sa si tin cambio? Y, si temperatura mas halto den futuro por conduci na menos yobida, kico ta haci pa salvaguardia vegetacion natural, cu di mes ta bao menaza grandi pa falta di accion di e mesun gobierno, cu ta laga roza tereno publico emiti indiscriminadamente, violando nan propio reglanan? Y probando pa di tantisimo vez cu e ‘reglanan t’ey pa viola nan’? Mesun situacion nos ta topa tambe den nos responsabilidadnan maritimo.

Tin tratado internacional cu cual nos mester cumpli, y lo ta bon cu den e cooperacion anuncia Hulanda ta pone presion pa cumplimento di banda di Aruba. No lo aprecia esey, pero no ta ey ta unda nos mester cuminza? Ehemplo: durante crisis di pandemia a usa e piscadornan individual cu harpun pa pasa permiso multiple na cierto companianan di deporte acuatico turistico pa nan por eherce nan ‘negoshi’ practicamente sin supervision. Te awe nos ministro responsable no por a revoca e permisonan aki?

Pa bolbe na e firmamento di e MOU, esaki ta un documento den cual e partidonan involucra ta declara di ta comprende e asuntonan riba cual a yega na un acuerdo. Nos ta sigur cu nos mandatarionan a comprende bon cla kico a firma.

Nan ta confirma e lemanan di moda den e asunto, pero lo bloquea tur medida (legal) cu por mara nan man den nan actuacion como mandatario. Esun cu no a comprende esaki bon ainda, segun nos impresion, ta e mandatario Hulandes cu por ta kere cu e simple firma bao di un documento lo habri caminda pa un colaboracion bunita, cu probecho mutuo y pa largo plazo. E por cuminza cu puntra e partner Arubano kico nan a haci caba na monitoreo di cambio climatico…