E siman aki den nos articulo dedica na nos idioma nacional, atencion pa existencia di verbo ‘iregular’ den e contexto general di un idioma cu supuestamente no tin esaki. En principio Papiamento conoce un gramatico bastante simple, unda no tin un modificacion di e verbo mes. Loke ta defini e temponan maneha (presente, pasado, futuro, etc.) ta e uso di un o mas prefijo (voorvoegsel) dilanti e verbo pa indica e diferencia. Por ehemplo: ‘Nos ta bay’; ‘Nos a bay’; ‘Nos lo bay’; ‘Nos lo a bay’. E verbo ‘bay’ no ta cambia.

Sin embargo, banda di e regla general ey cu ta vigente ainda, a bin cambio o mejor dicho adicion for di e otro idiomanan cu a influencia nos idioma. Asina por ehemplo nos a haya e adicion di verbo for di Portugues y Spaño, unda nos a adopta verbo cu conoce iregularidad den sentido di modificacion di e verbo mes. Ta trata mas tanto di verbo cu ta termina cu ‘er’. E verbonan cu ta termina na Spaño cu ‘ar’ y ‘ir’ no ta mustra e cambionan aki. Manera semper, ehemplo ta yuda: pone (Spaño: poner). E cambio den nos Papiamento ta cu e participio pasado (voltooid deelwoord) ta cambia di pone pa poni, pero solamente den cierto frase. Pues nos ta bisa ‘el a pone’ pero ‘e asunto a keda poni un banda’. Igualmente den caso di e verbo ‘propone’: ‘el a propone un cambio’ pero ‘e cambio proponi no a haya aprobacion’. Tuma na cuenta cu esaki ta algo tipico di Papiamento di Aruba. Na Corsou y Bonaire ta mantene e verbo manera e ta original, anto ta bisa: ‘propone’ den tur caso. Asina nos tin mas verbo unda na Corsou y Bonaire ta mantene e forma original di e verbo, mientras na Aruba ta cambia e verbo. Por ehemplo: ‘cende’ y ‘cendi’ na Aruba; na Corsou y Bonaire ‘sende’ y ‘sendé’.

Awor otro parti interesante di e cambionan di verbo. Esaki ta e caso unda na Spaño nos tin un verbo iregular cu den nos Papiamento ta haya otro ‘solucion’ pa esaki. Nos ta usa e mesun ehemplo di ‘poner’. Na Spaño e participio pasado ta ‘puesto’ y aki den Papiamento no ta sigui e iregularidad di Spaño. Nos ta bisa ‘poni’ y no ‘puesto’. Ojo: pasobra nos a adopta otro palabra cu ta deriva di e verbo ‘poner’ o di ‘suponer’ y ta usa nan den nan forma original: ’puesto’ y ‘presupuesto’ anto, ademas di ‘supuesto’ tambe. Den e casonan aki ta trata di sustantivo o adjetivo deriva di e verbo original.

Asina nos tin tambe verbo manera volver y envolver. Na Spaño ta trata di verbo iregular cu tin como participio pasado ‘vuelto’ y ‘envuelto’. Den e casonan aki e variante na Papiamento ‘bolbe’ ta keda semper asina, no sa usa ‘bolbi’ manera den otro caso. Sin embargo, ora ta trata di ‘envolve’ si nos ta usa ‘envolvi’ banda di ‘envolve’ dependiendo di e contexto: “No a envolve nos den e asunto’, y: ‘Dos persona envolvi den e crimen ey’. Aki ta un di e poco oportunidadnan unda nos ta sinti cierto probabilidad cu tin un relacion cu Portugues. Den e idioma ey conoce e verbo ‘volver’ y ‘envolver’ pero no ta verbo iregular manera na Spaño. Pues ta bisa: ‘volvido’ y ‘envolvido’ cu ta mustra cierto apariencia cu nos idioma. Naturalmente esaki no ta mas cu un suposicion di nos banda, pasobra no ta algo cu nos por a comproba a traves di investigacion linguistico.

Por ultimo algo di e verbonan cu na Spaño o Portugues ta termina cu ‘ar’ o ‘ir’. Esakinan ta sigui e regla cu ta abrevia e participio pasado kitando e ultimo parti: ‘participar’ ta bira ‘participa’, mientras e participio pasado ‘participado’ ta bira ‘participá’ (acento solamente pa mayor claridad). Igualmente den e caso di un verbo cu ta termina cu ‘ir’, por ehemplo ‘exigir’, cu ta bira ‘exigi’ tambe den e caso di e participio pasado ta keda ‘exigí’. E participio pasado completo ta bolbe si den Papiamento den caso cu e ta un sustantivo, por ehemplo e palabra ‘pasado’ mes, tambe ‘acusado’, etc.

Manera semper, reaccion riba nos articulonan ta bonbini riba nos pagina di Facebook.