No pa promer biaha den historia reciente e forma con cierto mandatario ta atende su responsabilidad, di responde riba peticion di un ciudadano pa haya cierto informacion/documentacion di gobierno, sin e debido diligencia, ta haya atencion publico. E caso cu a yega na publicidad recientemente ta esun unda e actual mandatario encarga cu husticia a keda sin duna respuesta pa como un aña y mey riba peticion di un ciudadano, mientras e ley (Landsverordening Openbaarheid van Bestuur; LOB) ta contempla un termino di tres siman pa contesta.

E ley tin como meta mehora transparencia den gobernacion, dunando e ciudadano e posibilidad pa haya informacion for di gobernacion na un manera structural, cu debido definicion di derecho y obligacion di ambos banda.

Segun e ley un mandatario tin tres siman pa duna respuesta na e peticion di e ciudadano. Si e periodo ey resulta dificil, e mandatario tin e posibilidad segun ley pa pospone entrega cu un otro periodo di tres siman. Ta necesario si cu e ministro ta pone e peticionario na altura di su decision pa haci uso di e tempo extra pa contesta, mescos tambe cu lo mester duna notificacion inmediato di a ricibi e peticion.

Esaki ta e ultimo incidente den un serie di esakinan desde cu e ley aki, pero mester bisa cu desde e promer momento implementacion di e ley aki a topa cu problema, principalmente di banda di gobierno, unda tabata parce cu tabata existi un palabracion cu en principio ningun ciudadano ta haya un A4 di gobierno, unda color di e gobierno di e momento tabata parce di no ta haci diferencia tampoco.

Legendario den esaki ta e caso cu Camara di Comercio a hiba te den Corte contra gobierno, desde 2001 te na 2006, despues cu e entidad cu ta representa interes di comercio y industria tabata desea di haya informacion, specificamente informacion tocante e proyecto di K-mart cu tabata tramita permiso pa establece na Aruba. Henter e proceso a causa un tumulto pa varios aña, sigur ora KvK a dicidi di hiba e caso Corte den un tipo di ‘proefproces’ pa haya mas vista riba e detayenan di e ley y e proceso cu mester sigui. Finalmente, como cinco aña despues, huez a dicidi na fabor di KvK y a condena gobierno na entrega di e documentacion, loke gobierno a keda nenga y a haci cu KvK a pasa na haci uso di e derecho di embargo riba propiedad di Pais Aruba. A pone beslag riba e accionnan di AAA NV, cu ta propiedad di Pais Aruba. Promer Ministro di e tempo ey a expresa un furia singular despues di e medida aki, pero gobierno a keda nenga di entrega algo. Finalmente KvK a termina e asunto, basicamente pasobra tabata considera cu e entidad a ‘make its point’: gobierno no tin ningun respet pa ley cu nan mes a introduci, ni pa huez tampoco…

Ta parce cu tanto aña despues e situacion no a cambia mucho. E caso reciente na cual nos a referi ta muestra cu, hunto cu varios otro politico, ta parce cu e actual ministro di husticia tabata haya transparencia importante tempo cu e tabata den oposicion, pero awor cu el a bira parti di e poder ehecutivo, aparentemente el a cambia di pensamento. Loke por pasa, pero cu no ta haci esey mas corecto.

Sin embargo, djis denunciando e practica insuficiente, insatisfactorio y simplemente denigrante pa e ciudadano, no ta duna nos un splicacion di unda e actitud aki di practicamente tur gobierno y mandatario ta bin. Pa haci esey nos mester bay den pasado na e momento, tempo cu gobierno di Hulanda tabata pone presion riba gobierno di e islanan pa adopta varios ley cu mester a yuda pa mehora bon gobernacion, pa cual transparencia tambe ta un aspecto importante. Asina nos a haya e conocido ‘LAR’ cu ta duna e ciudadano e posibilidad di pone obhecion contra un decision gubernamental, o e falta di tal decision. Tambe a cuminza e presion pa bin cu ley pa regula financiamento di partido politico, unda ta obvio cu a traves di hopi aña no tabatin gana pa cumpli cu e deseo Hulandes, y awor tin un ley pero sin implementacion.

Basicamente nos por conclui cu e leynan aki, cu en principio ta duna e ciudadano mas claridad con e por defende su derechonan mihor, con e por haya mihor informacion pa esey, y con gobierno ta custumbra cu practica mas transparencia. E ultimo aki, transparencia, ta un tema riba su mes, unda varios gobierno sucesivamente ta expresa nan deseo y conviccion cu transparencia ta algo logico pa nan. Sin embargo, e practica aki te awe ta laga hopi di desea, hasta den asunto cu no mester ta asina controversial. Kico tin di malo pa gobierno, cualkier gobierno publica e maneho encuanto ‘Good Corporate Governance’ cu aparentemente ta conta pa tur empresa y otro entidad legal liga na gobernacion, pero cu e ciudadano no a haya pa mira ainda? O e cuentanan anual di tur e entidadnan aki? Realmente no tin argumento sano pa no practica e transparencia aki, pero ta parce cu nos politiconan ta asina custumbra pa haci tur cos den scuridad y secreto, cu nan no por imagina nan mes funciona den un sociedad mas habri. Tempo pa cambio…