Awor cu ley di subsidio salarial a pasa, lo determina con ta bay yega na areglo pa companianan por paga back sumanan ricibi di mas sin cu ta trece e empresanan den peliger di kiebro. Asina Minister di Economia mr. Geoffrey Wever a ilustra den durante tratamento di e ley.

E ley a keda aproba unanimamente netamente awor cu e programa mes a termina caba, pero ta duna Gobierno e poder pa tuma medida pa asina por cobra sumanan paga di mas y hasta compensa companianan cu a ricibi sumanan di menos. Un total di 1868 compania a ricibi subsidio salarial di mas. E suma cu cada di e companianan aki mester paga back ta entre 32 cen te 2.2 miyon florin.

Mr. Gerlien Croes di fraccion di AVP tabata kier sa si Gobierno ta tene cuenta ki efecto e hecho cu companianan mester paga back suma di mas ricibi lo tin y con cla e companianan ta pa bolbe e placa aki.

Aquanette Gunn di fraccion di MAS tabata kier sa ki tempo a constata cu a paga di mas na subsidio di salario y si a constata situacion iregular. “Cuanto empresa ta papia di dje? Ta importante pa sa si e iregularidadnan tabatin di haci cu falta di control.”

Mas di 6 mil hende sin entrada

Di su banda Miguel Mansur di Accion21 a bisa cu ta tratando e ley di subsidio salarial awor cu no tin fondo pa duna mas subsidio, pero en todo caso, e ta contento di por a tende mas di Minister di Finanzas. “Nos a tuma nota cu casi 7,500 trahado ta ricibi subsidio salarial y a tende di Minister di Labor cu mita ta core riesgo di perde trabao, cu ta laga nos cu 3,750 hende sin trabao. Si suma e grupo di FASE, tin un potencial di 6,075 Arubiano sin trabao, sin ayudo financiero. Mi kier sa tambe, mescos cu otro coleganan con empresanan a ricibi 72 miyon mas cu tabata mester y ki posibilidad nan tin pa paga e suma back. Cuanto tin e capacidad financiero pa paga back. Kico ta e plan?”

Banda di e pregunta specifico riba e pago di otorga na subsidio salarial pa 2020, Mansur a menciona tambe cu a mira den e reportahe di ehecucion pa e di tres kwartaal, cu Gobierno a baha su gastonan di personal cu tres miyon compara cu 2020 y “mi kier sa kico falta pa cuminza cumpli cu acuerdonan cu Hulanda.”

Tambe e Parlamentario a puntra pa plannan concreto pa revitalisa y reforma economia pa yuda esnan cu ta bay keda sin trabao y sin ningun tipo di entrada, mientras cu ta reforma tambe e sistema fiscal. “Manera m’a señala caba, nos tin un di e nivelnan di belasting mas halto na mundo, pues purba saca mas placa di pueblo y comercio no por ta un opcion.” Segun Mansur, Aruba no ta memey di un crisis di salud unicamente, sino un crisis financiero, crisis ambiental, y uno cu cumplimento cu Hulanda. “Ta parce cu e cas ta na candela, y Gobierno ta bezig ta drechando e cama.”

A mantene hende na trabao

Di su banda, lider di fraccion di MEP, Shailiny Tromp Lee a bisa cu no tin otro opcion cu tur hende na Aruba asumi responsabilidad pa yuda den e recuperacion economico, particularmente mirando cu e programanan di ayudo ta yegando na final. “Nos fraccion desde un principio a sostene e areglo di subsidio di salario pa doñonan di trabao mantene mas hende na trabao cu ta posibel.” Tromp Lee a repasa cuanto hende a ricibi e sosten salarial cu su piek na Mei 2020, unda riba 25 mil hende a haya e sosten. Pero, preparando e ley, awor tin otro reto, cu ta e sumanan cu mester bolbe na Gobierno.

Mike de Meza di AVP tabata kier sa cuanto compania a duna di conoce cu sin subsidio di salario nan lo no por keda opera.

Paga back den fase

Minister Geoffrey Wever a duna un ilustracion di e impacto di e areglo di subsidio di salario, y a splica e sistema con companianan por a aplica pa e subsidio. Tabata te na fin di 2020 por a verifica tur e datonan y mester a tene cuenta cu e companianan tambe tabatin oportunidad pa apela decisionnan. E Minister a bisa cu pa 2020, tin un suma di 83.7 miyon florin pa Pais Aruba cobra back; pero na mesun momento tabatin companianan cu a ricibi di menos pa un suma di 10.8 miyon florin. E diferencia ta e saldo cu mester bay pa Pais Aruba, cu ta casi 73 miyon florin pa 2020.

“E cifranan pa 2021 ta casi cla pa determina e suma paga di na 2021. Tin preocupacion pa e forma con ta bay cobra e suma aki. Y locual tin como propuesta ta un areglo di pago di maximo dos aña. Cada categoria lo haya su mesun cuadro di paga back. E propuesta ta cu si ta papia di mil of menos, tin dos luna pa paga. Si ta riba 2 pa 10 mil, e propuesta ta pa paga den seis luna. Si ta entre 10 pa 50 mil, e comerciante lo por haya ocho luna pa paga back y si ta riba 50 mil pa 100 mil, 12 luna.” E periodo maximo ta dos aña y Gobierno no lo cobra interes riba e sumanan cu mester cobra back. Pero awor cu tin e ley por bin cu e medidanan pa obliga companianan paga. “Entretanto ya companianan a paga 8 miyon di e suma di ricibi na 2020. Ta pagonan boluntario, y lo manda notificacion pa cada empresario pa mustra nan kico nan debe Pais Aruba y e ora ta ofrece nan un areglo di pago. Pa cada caso ta mira kico ta e forsa di pago.”

SVB lo evalua e capacidad financiero di cada compania, pa asina no kibra ningun compania. “Locual ta haci awor ta ‘trek recht’ algo cu no a bay bon.”

E Minister a sigura cu e periodo di dos aña no ta absoluto y cu ta bay evalua casonan riba nan propio merito, pa percura cu tin continuidad den comercio. Wever a bisa cu e no kier papia di iregularidad y hopi hende no tabata conoce e sistematica di e subsidio di salario, y p’esey e forma di cobra back lo ta flexible.

E Minister tambe a splica cu e ley a tene na cuenta cu empresanan y entidadnan nacional cu a pidi pa subsidio di salario manera Fundacion Parke Nacional Aruba, Aruba Tourism Authority y ANSA (Oficina Nacional di Aviacion di Aruba), algo cu nan a ricibi tambe.

Gradici profesionalnan local

Minister di Finanzas, Xiomara Maduro di su banda a gradici e comisionnan cu a prepara e ley, cu ta consisti di representantenan di sector publico y di sector empresarial, cu a traha hunto desde inicio di e pandemia pa hinca e programa di subsidio di salario den otro y asina evita cu mas di 25 mil hende lo por a keda sin entrada. E Minister tabata agradecido na e profesionalnan aki. “No tur cos a bay vlekkeloos, pero e pandemia no a bin cu un manual. Nos mester ta orguyoso di nos profesionalnan. Nos a conoce cara di nos profesionalnan cu a traha bao presion grandi, danki na nan amor pa Pais Aruba.” E Minister tabata agradecido tambe na henter e team di SVB, bao liderazgo di Ir. Edwin Jacobs, cu a facilita e trabao di pago di subsidio salarial.

Desde cu a cuminza cu e programa, tabata traha cu decreto ministerial, pero awor e programa, a pesar cu ta termina, tin su base legal.

Pa loke ta e suma cu mester cobra back, esaki lo bay den caha di Gobierno, e Minister di Finanzas a splica, pues no mester paga Hulanda e suma mesora. E decision aki ta basa riba conseho di CAft.

Mientrastanto ayera Prome Minister Evelyn Wever Croes a reuni cu sindicatonan y Minister di Finanzas a reitera e proposicion di Aruba pa baha e recorte di 12.6 porciento riba salario na mita y cu a informa sindicatonan di e contesta di Secretario di Estado Raymond Knops. “Secretario di Estado Knops a informa MinPres dia 16 di Nov, cu a pidi CAft duna su conseho riba e peticion, pendiente e conseho pa e sosten di likides pa e prome kwartaal di 2022,” Maduro a agrega.

Revitalisacion Economia

Minister di Economia di su banda a reacciona riba e preocupacion di Miguel Mansur pa e siguridad di entrada di e como 6 mil persona cu ta bay perde nan subsidio di salario y FASE. Segun e Minister, tin como 400 miyon florin di inversion pega den procesonan y cu su compromiso ta pa percura cu tur esaki por cana su caminda pa e proyectonan por inicia. Berdad 80 porciento di nan ta den e sector turistico, pero ta proyectonan cu ta aproba segun e ROP di 2019, Minister Wever a sigura. Como tal, e ta enfatisa cu no ta trata di proyectonan cu el a aproba, pero cu ta cuadra cu e ley di ordenanza special. Sinembargo, e ta ilustra e necesidad pa diversificacion economico si.

Pero en todo caso e proyeccionnan di recuperacion economico ta positivo y cu e inversionnan aki lo por yuda esnan cu ta keda sin entrada.