E Ordenanza di Planificacion Espacial, e ROP, di 2019 ta para pa uso di espacio y desaroyo, cu ta mantene y reforsa e balor propio, calidad y identidad di Aruba na un manera duradero, a base di e filosofia di Build with Nature, BwN. Esaki ta e maneho di Gabinete Evelyn Wever Croes cu a mester a caba cu e ‘preparacion’ descontrola di tereno pa construccion, sin tene cuenta cu balornan ecologico, entre otro, e flora y fauna presente.

Sinembargo, tin ehempel rond Aruba, con hasta despues di 2019, cu ningun instancia publico, ni na nivel di Minister ni na nivel di departamento a percura pa sigui e mesun maneho stipula.

Direccion di Naturalesa y Medio Ambiente, DNM, ta menciona cu si sigui cu e custumber di rosa tur cos ora di traha tereno, e tin consecuencia devastador pa terenonan pa biba, calidad di area di biba, conectividad y ta conduci na reduccion di cantidad di especie.

BwN ta mara na algun di e Sustainable Development Goals, SDG’s cu Gobierno di Aruba a compromete na dje. Nan ta awa y sanitario, cu ta SDG 6; trabou honorabel y crecemento economico, cu ta SDG 8; industria, innovacion y infrastructura cu ta SDG 9; ciudad y comunidadnan duradero cu ta SDG 11; consumo y produccion responsabel, SDG 12; accion di clima, SDG 13; y biba riba tera, SDG 15.

Como tal, BwN ta duna guia y instrumento pa percura cu desaroyo na Aruba ta sosode na forma duradero, unda ta proteha areanan natural, flora y fauna, y ecosistemanan pa asina hisa calidad di bida pa comunidad di Aruba.

Historia

DNM a ilustra con e crecemento di populacion di Aruba durante ultimo decadanan a conduci na desaroyo intensivo y descontrola, unda e crecemento economico a bay a costo di medio ambiente y ecosistemanan, tanto riba tera como den lama.

Tin modelonan cu por usa cu ta mitiga e impacto di necesidad pa mas desaroyo. Nan ta entre otro e asina yama aanlegvergunning, cu DIP ta duna a base di conseho di DNM. E aanlegvergunning formalmente ta bin despues cu personal di DNM inspecciona e tereno pa balornan cultural historico y natural.

Ehempel recien di situacion cu a bay robes

DNM mes a bisa cu desaroyonan te cu awor a causa daño significante na areanan di biba cu tin balor ecologico. A menciona specificamente area residencial di Jara, e proyecto boardwalk na Malmok, cortamento di e matanan di Kwihi den Franse Pas, neishinan di Shoco cu a keda destrui. Riba dje, e reforestacion tumando luga na e proyectonan desaroya, manera parke y hasta caminda principal a usa especienan cu no ta local y no ta contribui na e mantencion di flora y fauna di Aruba. Ehempel clave ta Watty Vos Boulevard cu awor no ta duna ningun servicio na e ecosistema, algo cu tabata e caso prome cu a traha e caminda.

Comunidad kier area berde

DNM a señala cu habitantenan ta aprecia un estilo di bida duradero unda areanan berde y acceso na tal tin un influencia grandi riba calidad di bida. E maneho BwN ta complementa e diferente otro instrumento di maneho, cu ta e ley di Proteccion di Naturalesa (Natuurbeschermingsverordening), Decreto nacional Proteccion Flora y Fauna endemico, e Maneho con pa corta mata di DOW; Decreto Nacional Parke Nacional Arikok, ademas di e ROP.

E funcion di tereno ta determina con mester organisa e desaroyo unda ta tene cuenta cu naturalesa, segun DNM. E maneho BwN ta pone cu tin exigencia mas halto pa proteccion di naturalesa pa un proyecto cu ta desaroya den un area natural. Den e caso di e tereno na Sero Alejandro, esaki ta cay unda antes tabata e zona di transicion pa Parke Nacional Arikok pero a bira area rural segun e ROP di 2019. Pero, asina mes e condicionnan di desaroyo ta basa riba BwN unda mester a percura pa proteha mas flora y fauna posibel. E proyecto aki ta ilustra con ni Gobierno mes ta sigui su propio maneho di proteccion of mitigacion di daño.

Vision 2030

E ambicion di DNM ta cu pa 2030, Aruba tin bario y comunidadnan unda e organisacion di infrastructura ta den harmonia cu e naturalesa unda nan ta situa, unda especienan por haya nan espacio pa biba y ciudadanonan ta goza di e mantencion di e servicio na ecosistemanan cu e areanan natural ta brinda. Tur cu e meta pa yega na un proteccion di flora y fauna, desaroyo duradero di e structura principal ecologico, y desaroyo holisitico di proyectonan publico, priva, incluso residencial.

BwN ta conoci

E yamativo ta cu DNM a hiba un campaña di informacion pa tur actor envolvi. Na 2019, tur contratista, hasta esnan cu ta usa material pisa, manera payloaders, cu ta traha cu Serlimar y DOW a haya entrenamento con pa mantene areanan berde. Fundacion Parke Nacional Aruba a duna e cursonan cu tabata prepara pa FPNA mes, DOW y DNM.

DOW, DIP, DNM y Santa Rosa a cera alianza cu entre otro FCCA, Serlimar y FPNA pa implementa Build with Nature. DNM ademas mester a duna mas informacion riba e sistema nobo na tur instancia gubernamental.

Procesonan cu mester a keda realisa na 2020

E intencion tabata pa 2020 caba Ministerio di Ordenanza Teritorial, Infrastructura y Medio Ambiente a crea un mecanismo pa haya informacion di comunidad pa asina por midi e maneho, y unda ciudadano y desaroyadornan por haci pregunta concreto. Un di e partnernan den esaki ta e asina yama Infrateam.

Un otro proyecto cu a keda pega na e Ley di Reportahe di Efecto Medioambiental, MER. E proyecto di ley aki mester tabata cla prome cu Juli 2020, pa asina analisa posibel daño di actividadnan y desaroyo. Cualkier impacto negativo lo por keda limita cu un MER adecuado.

Mescos ta conta pa e capacidad di implementacion di tur e leynan. Pa 2020 lo mester a permiti mas ambtenaar sigui e curso pa bira Bijzonder Opsporings Ambtenaar, BOA kendenan a base di ley por a tuma paso ora cu no ta cumpli cu tur e diferente cuadronan legal cu Aruba a acepta cu mester ta e base pa desaroyo.

Cuadro huridico

BwN ta un acercamento sistematico cu tin como base especienan endemico cu ta core peliger di extincion y servicionan di ecosistema pa urbanisacion. Pero DNM ta bisa cu pa traha efectivo mester di mas ley. Banda di e MER, mester di regulacionnan di clima, y tambe informacion y educacion na henter comunidad.

Intencion tabata pa e website di Infrateam ta unda ciudadanonan cu tin keho riba mal uso di naturalesa y otro actonan contra naturalesa por duna informacion. Sinembargo, lamentablemente e website no ta funcionando mas, manera Bon Dia Aruba mes a comproba.