Un di e promer accionnan di e fraccion parlamentario nobo di mas chikito a duna bon resultado, pasobra el a pidi y haya, rapidamente, e plan di maneho di gasto di personal, cu tabata un anexo di e Memorandum Economico Financiero di 2018, entre e promer intentonan di e gabinete Wever-Croes 1 pa cuminza atende e problemanan grandi cu particularmente e gastonan di personal tabata, y ta ainda.

E detayenan di e plan no a bira conoci, en todo caso no pa publico en general, y loke si tabata conoce tabata e limite riba gasto di personal cu presupuesto di gobierno di Aruba por tabatin. Esey tabata e limite di Afl. 479 miyon, cu ta solamente e gastonan pa e ambtenaarnan di e ministerionan. E suma no tabata encera e gastonan di DOW ni e ‘alto colegionan di estado’ ni tampoco e sector subsidia, ni tampoco esnan bao contrato o trahando via uitzendbureau.

Basicamente loke a sucede den e tempo despues ta cu gobierno, di un of otro manera, a logra mantene e gastonan di personal pa e parti riba cual e acuerdo tabata vigente, bao di e suma acorda. Sin embargo, di un maneho mas consecuente pa yega tambe na un situacion mas sano pa loke ta e gastonan aki, no a bira visible ni a ehecuta practicamente nada. Esey a conduci tambe na observacion critico di banda di CAft, cu nan ta mira cu e limite a keda respeta, pero cu por lo demas no ta mira nada di un saneamento mas structural pa yega na finanzas gubernamental sostenible a mas largo plazo. Banda di esey a keda tambe e problema cu un parti sustancial di e gastonan total di personal di gobierno a keda for di vista, ya cu na tur tabata trata di mas di 8.000 cupo di trabao, mientras cu gobierno, den e plan aki tambe, tabata papia di 5.011 empleado publico, cu tabata trata solamente di e ambtenaarnan, unda mester a pone un banda ademas e 1.052 cu tabata traha den enseñanza publico. Segun e plan e sector ey no tabata contempla den e medidanan pa tuma, ya cu e sector tabata sufri caba di un escasez di docente. Di e manera aki a enfoca e esfuerzonan cu lo a bay implementa riba e empleadonan publico na e ministerionan, aunke mester bisa cu hopi regla di promocion ta ser implementa tambe pa esnan den e sector subsidia, inclusive periodiek y promocion. Esaki ta haci cu den e sector ey tambe tin e mesun tendencia di aumento di gasto na un manera automatico, no ‘natural’, cu consecuencia serio pa caha di gobierno.

Banda di e plan aki nos a ripara cu tabatin otro intento pa gastonan di personal keda mustra modera, manera e deposito di henter e structura di e Plan di Crisis Social den otro cuenta administrativo, esun di ‘Goederen & Diensten’ ya cu e grupo aki no tin un contrato laboral, y mucho menos un posicion di ambtenaar, sino cu nan ta un tipo di ZZP-er Hulandes cu un contrato pa suministra servicio, un ‘dienstverleningsovereenkomst’ localmente conoci como ‘DVO’. Sin embargo, e contrato aki entre un ‘empresario liber’ y gobierno tin algun rasgo di un contrato laboral, entre otro cu nan ta haya un payslip como sifuera empleado, y tambe tin algun obligacion cu ta netamente di un relacion di trabao segun nos Codigo Civil. Por ehemplo, cu ta kita loonbelasting y primanan di e ‘salario’ bao di e pretension cu esaki ta un asina yama ‘fictieve dienstbetrekking’.

Pakico no a simplemente hinca e hendenan aki bao di gasto di personal? Pasobra segun nos Hulanda a laga sa, CAft tambe, cu ta considera di tur manera e gastonan di e Plan como gasto di personal y ademas awor e cantidad di cupo di trabao dentro di e Plan di Crisis mester ta den e rapportage cada tres luna. Asina por parce cu ta scapa miyones cu no ta bay den buki como gasto di personal, pero igualmente nos lo mester paga nan.

Final di e storia ta cu, mientras tin tempo pa e tipo di wega aki cu contrato oscuro, cu probablemente den corte dificilmente lo ser reconoci como un convenio di suministro di servicio y mas bien e veredicto lo ta cu esaki ta un contrato laboral, a perde tempo costoso y no a implementa practicamente nada riba tereno di efectivamente baha cantidad di cupo di trabao na gobierno. Si cos sigui asina, cu gobierno no ta ni dispuesto ni capaz pa implementa un plan coherente pa baha gasto, anto dado momento ta keda un otro solucion so: baha salario di tur. Por cuminza tambe pa no implementa e acuerdo cu tin cu e sindicatonan cu ta sigura nan e diferente ‘toeslagnan’ extra, cu indexering te aña 2024. Gobierno anterior – esun di 2009 te 2017 – a percura pa e regalo aki na 2014, pa logra cu e sindicatonan acepta e plan di reforma di fondo di pension, pero awor ta resulta cu esey ta bay ta dificil pa cumpli. Pa 2021 ya tabata programa un aumento di e suma di e tres toeslagen aki di 106 florin cada un.

E banda positivo ta cu tanto den negociacion pa yega na gobierno, como den parlamento nan a haya cos pa discuti, y ohala yega na algo mas visible cu e tabata te awor.