Un anuncio importante den e dianan aki ta cu gobierno ta bay atende e problema grandi di escasez di vivienda. Tabata bira tempo, pasobra esaki ta un problema cu no a surgi awor sino cu e ta un asunto no atendi pa hopi aña. E desatencion aki a cuminza despues di entrega di e ultimo proyectonan di vivienda popular cu a aparece na diferente parti di nos isla. A sigui un epoca di menos esfuerzo, atendiendo solamente ‘esun cu por’ bay banco o ta cualifica pa FCCA pa haya un hipoteca. E problema tabata, y ta ainda, cu gran parti di e poblacion no por bay banco, anto no por yuda nan mes. E gabinete democrata cristian te cu 2017 no tabata por o kier comprende esey y tabata bende nos un storia di ‘Aruba di cinco strea’ unda lo tabata simplemente un cuestion di pidi y haya tereno, bay banco of otro instancia pa hipoteca, y cla bo ta! Realidad tabata otro.

Hende a siña biba den apartamento?

Mientras tanto, e realidad grandi di tanto hende cu no por afford construi pa nan mes a sigui den e añanan despues tambe. E demanda creciente, den tur categoria, no a haya refleho den e cantidad di vivienda construi den ultimo 10 aña. Si nos tira un vista riba e cifranan di 2013 – 2022, publica pa Banco Central, nos por mira cu na aña 2013 tabatin 539 peticion pa permiso di traha cas, mientras cu na 2022 tabatin 442 so. Unda hende tabata bay biba anto? Masha simple: den apartamento! Na 2013 a pidi permiso pa 43 (compleho di) apartamento, na 2022 esey tabata 82, caso dos biaha mas hopi cu na 2013. Pero, e cifranan di e valor registra ta bisa mas ainda: na 2013 e valor total di vivienda pidi tabata na Afl. 122,5 miyon; na 2022 esey tabata Afl. 133,4 miyon. Mirando e aumento di prijs di material di construccion, e cifranan aki no ta sorprende.

Pero awor apartamento: na 2013 un valor total di Afl. 36,4 miyon; na 2022: Afl. 232,5 miyon, un aumento di 630%, mientras e cantidad di proyecto a aumenta cu menos di 100%. E suma aki pa 2022 ta mas cu dos biaha mas cu e otro añanan mas cerca, cu ta 2021 (Afl. 93,4 miyon) y 2015 (Afl. 98 miyon). Esaki ta bisa nos tambe cu ta trata, en todo caso parcialmente, di proyecto mas grandi, cu mas unidad individual. Nos no por cuantifica mas aleu, pero e panorama ta parce nos suficientemente clarifica. Nos no tin cifra disponible ainda pa 2023 pa comproba si e tendencia di inversion fuerte a continua aña pasa.

AirB&B o vivienda?

Den e cifranan di inversion den apartamento naturalmente mester tuma na cuenta cu parti di e crecemento tremendo aki no ta ni disponible mes pa vivienda, pasobra e destino comercial ta pa huur cu turista, e conocido ‘AirB&B’, loke ta splica tambe e crecemento spectacular aki den e ramo aki. Na e momento aki nos no por yega na mas detayes con e reparticion aki por ta.

E tendencia ta anto di traha menos cas, mientras ademas hopi cas ta keda bendi cu stranhero, cu tambe ta añadi na e sector di acomodacion turistico. E desaroyo aki tin varios elemento, uno ta e problema di escasez di tereno, cu gobierno mes ta señala. E otro ta cu dentro di e clase medio esnan cu no tin un entrada asina halto, aunke mihor cu otronan, tampoco lo ta yegando pa pidi tereno y prestamo pa traha cas. Esaki hunto lo haci cu den e proximo añanan ni den e sector di ‘esnan cu por yuda nan mes’ lo mira mucho avance, mucho menos den e sector mayoritario di esnan cu ta depende di vivienda popular den cual gobierno lo mester re-asumi e papel necesario pa percura pa e inversionnan den e sector aki tuma lugar. Den esey tin hopi desafio, manera nos Promer Ministro a bisa, sin menciona nan. Un di e desafionan ta pa interesa capital priva pa participa den e tipo di proyecto aki. Si nos imagina cu ta dificil pa haya capital priva participa hunto cu gobierno den proyecto prometedor pa clase medio halto, con dificil lo ta anto pa haya interes pa proyecto berdadero di vivienda popular, cu ta conoci pa rendimento modera a largo plazo. Manera e situacion ta, cu menos hende acudiendo pa financiamento, y sin tereno, ta bira dificil pa mantene e modelo di FCCA di gana bon placa cu e parti di cliente cu ta traha nan propio cas, pa haya fondo pa e proyectonan pa hende di entrada humilde.

Esaki ta haci cu ta surgi e pregunta, kico gobierno mes por haci pa atrae capital, tanto local como internacional. Den un situacion financiero mas sano di Pais Aruba lo tabata posible pa atrae capital emitiendo bono y poniendo e recursonan aki pa construccion di vivienda popular. Sin embargo, esey lo ta practicamente imposible pasobra gobierno ta net den un racha di baha debe. Ademas, tur esaki ta cay bao di supervision di Reino, cu ken gobierno di Aruba tin ‘cos pa regla ainda’. Esey ta haci dificil pa bay consulta nan riba un plan conhunto pa busca recurso Europeo, por ehemplo. En todo caso, nos por constata cu gobierno a pone e promer paso, loke ta e anuncio haci. Cu esey, ainda no tin un plan y mirando e situacion señala aki riba, no ta keda tanto speranza, a corto y mediano plazo, pa e grupo grandi cu no por construi pa nan mes. Nan lo mester keda busca un apartamento, si tin…