Aunke a priminti cu sector di enseñansa por bay celebra nan vakantie trankilamente, e ministerio concerni no a sinta keto, y no por haci esey tampoco. Di loke nos por scucha tin hopi movemento, no solamente den enseñansa, y tin hopi cos cu mester keda cla mas pronto posibel. Nos ta mira e conmocion den enseñansa como un sintoma di loke ta tumando luga, unda presion ta subiendo pa bin cu mas medida pa garantisa cu finanzas publico ta keda cana dentro di e parametronan estableci y palabra. Un panorama di e asuntonan cu ta hungando un papel den e periodo aki.

Na prome luga nos tin e asuntonan principal di finanzas publico cu mester keda cla. Por ehemplo, presupuesto 2020 mester ta cla caba pa cuminsa cu e proceso pa yega parlamento pa mas tarda dia 1 di september. Nos no ta bay specula si esey ta na tempo o cu tin retraso. Mas bien nos ta señala cu den e tempo aki e consulta cu mester tuma luga cu e partnernan cu ta conseha, ta tuma tempo y energia. Ademas tin un incertidumbre aki encuanto CAft. Normalmente e ley ta indica cu e ministro concerni por, y lo duna CAft e documento pa nan duna conseho di antemano. Awor, pasobra gobierno (ehecutivo) ta apoya e cambio cu nan fraccionnan a trece den e ley ta haci cu no ta necesario mas pa CAft duna conseho riba e presupuesto? Sin embargo, e ley modifica aki no a haya firma di Gobernador y por lo tanto no ta vigente. Nos ta haya henter un ripiticion di e argumentonan di un par di luna pasa? Igualmente por bay sucede ora e presupuesto keda trata y ta surgi e mesun discusion.

Ta bin acerca e advertencia di Hulanda, cu a duna gobierno di Aruba ‘huiswerk’ pa dia 30 di augustus, dia cu Conseho di Ministro di Reino lo bay trata e ‘problema’ di Aruba. Manera nos a comenta anteriormente, esaki ta encera posiblemente dos aspecto: e recomendacionnan cu CAft a propone y cu gobierno di Aruba por lo visto no ta sigui, y e asunto di coreccion di e eliminacion di e supervision di gobierno di Reino riba e maneho financiero di Aruba. E unico opcion realmente viable den esaki ta e institucion di un ley di supervision di Reino, identico na e ley di e dos otro islanan, Curaçao y Sint Maarten.

Pero tin mas problema cu cual gobierno di Aruba mester deal. E asunto di e reforma fiscal cu no a produci un substitucion di e sistema di BBO/BAZ/BAVP na tempo pa keda introduci na inicio di juli, cu ta un luna pasa caba. Esaki ta haci cu e periodo den cual por cobra extra entrada pa gobierno den e aña aki ta birando mas chikito. Di otro banda, mester tene cuenta tambe cu cierto entradanan di gobierno no ta dunando loke tabata e caso den ultimo añanan. Un di nan ta winstbelasting cu den e prome 5 luna di e aña aki tabata substancialmente menos cu 2018, incluyendo e luna di pago grandi cu ta mei. No cu no a premira esaki, pasobra tin proyecta di cobra Afl. 188 miyon na 2019, mientras cu na 2018 e tabata Afl. 195 miyon. BBO/BAVP tambe a aumenta, pero no loke por a spera a base di e suma di e dos impuestonan aki hunto (4%). Por mira tambe cu loonbelasting a cay bastante den e prome 5 luna di 2019, compara cu e mesun 5 luna di 2018, como Afl. 9 miyon menos. Mester tene cuenta cu e resultadonan menos positivo di AZV, loke ta pone presion inmediato riba gobierno su posicion financiero, ya cu pa ley lo mester compensa e deficit cu bukinan di AZV ta mustra na fin di aña.

Tur e aspectonan aki hunto ta indica cu algo mester sucede pronto. Y nos preocupacion no ta solamente kico lo ta e aumento di loke gobierno kier/por cobra, sino kico ta bay haci na e otro banda, esta e gastonan gubernamental cu mester baha. Talbes nos mester interpreta e accion di e ministro di enseñansa como un señal cu definitivamente gobierno lo bay den e direccion aki? Esey riba su mes por ta un señal positivo, aunke no agradabel pa esnan afecta directamente. Sin embargo, ta esaki gremionan tin añanan largo ta sclama y critica, cu gobierno(nan) ta corda solamente riba aumenta entrada pa paga e fiesta di empleo den gobernacion. Di otro banda, tin e presion sindical pa logra indexering actualmente, y cu esey por conduci na un enfrentamento, loke ta un posibel scenario, pero e problema ta keda cu no tin nada pa duna, manera e mandatario a bisa caba. Por ta cu e por a bis’e na un manera mas ‘suave’ pero esey no ta cambia e mensahe.

Riba tur e problemanan aki ta bin e asunto cu Hulanda, cu ta parce nos loke na Ingles nan ta yama un ‘self-inflicted wound’. Den tur e zundramento riba Hulanda nos a lubida cu a pone un banda e regla den ley LAft cu mester a compensa e deficit di 2017 y 2018 den e siguiente añanan? Ban yama esey un gesto realistico di banda Hulandes. E resto mester bin di e banda aki.