Cu hopi interes nos a tuma nota di e conferencia di prensa di Minister President despues di e noticia cu CAft lo recomenda un aanwijzing pa Aruba na Rijksministerraad. Parlamento ainda no a haya bista riba presupuesto supletorio 2022 pero ohala ta berdad cu lo baha e deficit te cu 2% di GDP e aña aki. Desafortunadamente ainda nos ta remarca un falta di aceptacion di realidad di parti nos gobernantenan. Den su discurso MinPres ta sigui papia manera mantene e status quo ta un opcion y eynan caba nos a bay malo.

Ban cuminsa na gastonan di personal, nan por a wel baha marginalmente pero gastonan di producto y servicio a subi mas cu cualkier bahada dus nos posicion financiero a bay atras no dilanti.

Tin un vacatura stop, osea gobierno no mag di tuma ningun hende nobo den dienst. Si nos lesa e RAft nos ta mira cu no tin confiansa cu gobierno ta respeta esey. Luga di duna hende trabao manera ta custumber di partidonan bieu, ta circumnabega e vacatura stop door di otorga contract na empresanan cu ta sirbi e mesun fin partidista di cria sostenedornan cu fondonan publico. MinFIC a referi na e Beleidsplan Verlaging Personeelslasten (BVP), algo cu MinPres mes a declara den Parlamento di no a traha. Ehempel ta cu gastonan di overtime a sigui subi luga di baha dus no por papia di ningun reduccion structural den gastonan di personal.

CAft su criticanan ariba DIMP tambe ta na su luga paso eigen bijdrage no por a wordo introduci paso no tin dato ariba kende nan lo mester cualifica pa ayudo. Mesun cos lo aplica pa introduci un social vangnet hunto cu flexibilidad laboral. Specialmente den temponan dificil mester ofrece mas posibilidad di empleo y esey ta wordo logra door di flexibilisa mercado laboral, algo cu IMF tin mas cu un decada ta pidi.

Awor gobierno kier gaba cu IMF a señala cu gastonan di producto y servicio ta un di esunnan mas abao den region sin mustra cu hunto cu esey tin e gastonan di personal mas halto den region. Kier men IMF ta sirbi pa malusa cifra selectivo pero recomendacionnan di IMF manera flexibilisa mercado laboral si no ta bon? Recientemente den Parlamento nos a bin tende cuanto placa a wordo paga den forma fraudulento durante FASE, mas cu 7 miyon den e prome 8 lunanan so. Lo bo a pensa cu den temponan dificil gobierno lo ta prioritisa recobra e fondonan aki, pero no. Nos a spera di mira movecion cu curashi pa atende problemanan structural pero loke nos ta haya ta maniobranan pa preserva e status quo, algo cu ta destina nos na fracaso.

No ta ningun secreto cu Land Aruba tin por lo menos 1500 ambtenaar di mas. RAIZ a vocifera esey durante campaña pero a keda mudo y paralisa despues di eleccion pa tuma accion. Minister di Economia por cuminsa crea incentivo pa pasa ambtenaarnan pa sector priva sin despedida masal. Tanten nos no cuminsa coregi e problema structural aki ta imposibel logra crecemento economico desea. Mientras ambtenaar y gelijkgesteld ta representa menos di 10% di nos forsa laboral, nan ta un mayoria grandi den Parlamento y Ministerraad. Nan mes ta skirbi nan leynan, landsverordening materieel ambtenarenrecht (LMA), nan por participa den politica casi sin riesgo y den cierto forma nan tin nos pais rehen. Hopi ta drenta politica pa despues wordo nombra Director di un departamento of den bestuur di un compania semi-publico, ehempel tin di sobra durante Gabinete Wever-Croes. Ta curioso cu MinPres, cu encanta hancra den ley procedura, no a mustra ningun iniciativa pa prohibi politico y/of ex-politico di asumi posicionnan clave despues. Den directiva di COHO y RAft ta claramente exclui ex-politico pa un periodo di por lo menos cinco aña despues di ocupa un funcion publico. Esaki ta retonan structural cu mester di atencion, no sinta bringa pa producto y servicio cubri sistema di IT nobo cual nos por haya gratis si COHO keda aproba.

Decadanan di politica di patronahe tin su consecuencia pa Aruba. Sigur mester percura pa tur persona tin oportunidad di un bida digno, pero parti trabao den gobierno paga pa fondonan publico no ta e solucion. Esey ta un “easy way out” pa necesidad inmediato cu ta crea desekilibrio structural mas destructivo despues. Establece un sistema di uitkering adecuado cu formacion profesional ta menos costoso y lo hiba na resultado constructivo di berdad. E partimento di trabao cu a sosode bao MEP y AVP, specialmente durante 2001-2017, tabata na costo di inversion duradero den enseñansa, innovacion, salubridad etc. Tanten gobierno no produci un plan concreto pa reduci cantidad di ambtenaar na un nivel sostenibel y diminui diferencia entre trahado di sector publico y sector priva, nos lo sigui existi na rand di un abismo financiero.

E aspecto social di esey ta cu gobierno ta pone interes di gruponan chikito di persona ariba interes di nos pueblo. Arubus por ehempel ta perde 12 miyon pa aña y tin 130 trahado. Nan tin busnan cumpra cu no ta sirbi y ta para sin usa. Aruparking no ta funciona y aunke tin persona den dienst pa un motibo no comprendibel no por haci control. Ki solucionnan gobierno MEP-RAIZ a presenta ariba e asuntonan aki, te ainda nada. Awor pa mustra con kibra nos sistema politico ta, e ex-Minister di Transporte segun rumor lo ta un candidato nobo pa e partido mas grandi di oposicion proximo eleccion. Dus incompetencia, desperdicio di placa di pueblo parce di ta e balornan cu partidonan politico bieu ta kere lo hiba nos pais dilanti, ban ta serio!

Durante y despues di campaña e actual ministernan di RAIZ a vocifera cu Serlimar tin por lo menos dobel e cantidad di personal necesario pa opera cu ganashi. Ki pasonan gobierno a tuma pa cuminsa sanea e situacion? Sigui tira fondonan publico afor den un sui generis cu nombracion politico a ruina. No ta ningun sorpresa cu CAft ta señala cu esaki no por sigui, mescos a mustra cu pa mantene AZV y SVb solvente lo mester produci 60 miyon mas pa aña. Mirando cu esey no ta facil cu nos situacion financiero, no ta sorprendente cu ta insisti pa corta gasto paso si no e fondonan lo bati bancarota. Awor pa hopi aña mientras ta purba reduci gastonan den cuido, gastonan administrativo di AZV a sigui subi te pasa 18 miyon. Cambio structural kier men ta considera outsource administracion di AZV, reorganisa Arubus, Serlimar y Postkantoor pa produci un ganashi dentro di tres aña of nan lo mester cera.

No tin un maneho menos social cu sigui tira placa di pueblo afor den cosnan improductivo of ineficiente paso e mesun fondonan ey por wordo inverti den metanan social manera enseñansa y salubridad. Na Aruba tin un necesidad urgente pa cuido cronico, luga di gasta miyones pa preserva algun cien trabao, miho crea incentivo pa pasanan otro caminda y cu e mesun fondonan yuda miles di persona biba un bida digno. Con por hustifica mantene desperdicio ineficiente di fondonan publico mientras na algun cas di anciano dos hende mester drumi den cama traha pa uno cu cabes y pia banda di otro, ki tipo di maneho social esey ta?

MinPres y MinFIC ta keda politico, sigui gaba cu un surplus cu a wordo logra a base di medida, redoblando BBO y introduciendo BAVP no ta mustra determinacion ariba tereno financiero. Ta improbabel cu esey lo convence CAft of Rijksministerraad. Cobardia pa baha gasta no ta un maneho social y crecemento economico ariba su mes no ta bay resolve nos problemanan financiero. Fuera di esey, gastonan halto di sector publico ta un peso enorme ariba crecemento economico, poder di compra di nos pueblo y inversion. Si berdad gobierno kier crea un bida digno pa tur ciudadano no tin miho manera cu baha gasto structuralmente y hisa eficiencia di sector publico y semi-publico. Crecemento economico y medida no ta e unico manera pa produci un surplus, e manera mas sigur ta baha gasto. Un maneho berdaderamente social ta percura pa laga mas placa den saco di pueblo. Esaki ta superior na kita nan placa, administre den gobierno, pa despues duna nan bek un fraccion di e fondonan cu bo a kita nan bao capa di un maneho social.

Mientras gobierno ta bezig ta resisti aceptacion di realidad y suprimi sentido comun na fabor di postulacion politico di forma emocional, berdadero oportunidadnan pa progreso ta bay laga nos. Un gobierno cu interes nacional na pecho lo ta luchando pa logra refinancia nos debe via Hulanda na interes mas faborabel scapando pueblo 130-150 miyon florin pa aña lugar di bringa COHO y RAft. Den mesun rosea cu nan ta caba di desmantela nos solvencia financiero nan kier grita pa defende autonomia. Ironia di bida ta cu un instancia manera CAft tin cu lucha pa interes di pueblo y nos pais paso nos mesun gobernantenan a resulta incapaz. Gabinete Wever-Croes II tabata sa cu nan lo mester guli e pildora amargo di reforma structural. Semper a sorprendemi cu nan a opta di haci esey cu un base minimo den Parlamento durante un di e crisisnan mas grandi. Mas straño ta cu RAIZ a scoge di ni combersa cu MAS y Accion 21, algo cu lo a fortifica nan man den negociacion cu MEP, prome cu firma un acuerdo di gobernacion. Logra un cantidad maximo di minister pa ambos partido no bal mucho si den menos di un aña di gobernacion ya un posibel aanwijzing ta ariba mesa.

No por argumenta cu ta mal gobernacion di mas cu cinco aña pasa a causa esaki, no ta pandemia a causa esaki, no ta CAft ta perhudica boso pero ta un FALTA completo di liderazgo desde eleccion di 25 juni 2021 a duna su resultado. Dia gobierno bay cas den e lunanan nos dilanti paso nan no lo por resisti e presion interno y externo, ta nan mesun falta di curashi pa tuma accion decisivo a condena nan. Awor pa completa e tragicomedia cu ta nos politica, MinPres a expresa determinacion pa bringa cualkier aanwijzing na Raad van State. Nos por imagina con esey lo bay, un gobierno cu a forma boluntariamente cu un minoria di voto lo declara nan derecho di kibra e pais paso nan no kier sufri e consecuencia politico di reforma impopular? Of no ta nos a causa pandemia dus Rijksministerraad no por spera cu nos mester reforma nos pais pa e por sobrebibi paso e consecuencianan politico no ta cumbini nos?