E tema di nepotismo den nos sistema gubernamental a yega te na parlamento Hulandes, unda Secretario di Estado pa Asunto di Reino a haya pregunta tocante existencia di nepotismo den gobierno di Aruba. Riba su mes un tema valido cu e medio aki mes a trece dilanti na varios ocasion. Sin embargo, nos ta haya cu e parlamentarionan cu a haci pregunta a ‘miss the clue’ enfocando riba e relacionnan familiar entre varios mandatario. Pa nos, esey no ta e punto esencial. Nan tur a pasa e screening y tin derecho di ta ministro. Esey ta loke e Secretario a contesta tambe. Segun nos, e peligro di nepotismo ta scondi den otro aspecto di e asunto.

E problema grandi ta e cambionan grandi cu politica en general a trece den e manera di ‘run’ e pais. Na 1986 a cuminza cu e modelo practicamente Hulandes di un ministro cu ta bin su so, o cu un secretario y un par di asesor (di nivel) y por lo demas ta cay back riba e aparato publico na su servicio. Consulta regular cu e departamentonan concerni tabata masha normal y tabata tene debido cuenta cu nan opinion. Esey no ta implica cu semper ta sigui e pensamento di e departamento, esey tambe ta absolutamente normal. Desde inicio di añanan 90 a drenta e fenomeno di e asesornan paga, hopi via nan compania, cu tabata cobra mas cu e ministronan mes. Gradualmente a bira custumber pa tin henter un aparato di gestion na despacho di ministro, cu a bira un cancer completo den nos sistema gubernamental. E reclutamento di ‘hende di confianza’ no a keda reduci na un manyen di topasesor, sino cu a trece henter un team di campañador na e despacho. Mayoria di nan no tabatin e nivel pa sirbi e pais na un nivel profesional, pero a haya nan labor di apoyo den campaña recompensa cu trabao bon paga, y nos pagando tur esaki…

Como agravante por a constata cu e aparato di ‘confianza’ tabata hiba gradualmente na exclusion di e departamentonan di e trabao clave di maneho, cu tabata conserva manera secreto na despacho di e ministronan. Na mes momento, reglanan ‘di oro’ den e aparato no tabata respeta mas, por ehemplo pa loke ta empleo di famia den mesun departamento simultaneamente. Esey a bira un exigencia dificil unda e mandatarionan mes a cuminza emplea mas y mas famia y amigo den nan despacho, bao di e argumento cu nos actual promer ministro tambe ta sostene, cu mester por traha cu ‘hende di confianza’. Esey ta parce razonable, pero esey mester implica anto cu ningun profesional cu no ta pertenece na e circulo di confianza di e ministro, no por traha eyden? E punto cu mester toca aki ta cu aparentemente awendia ta tuma como un hecho cu gobernacion, e dirigencia di un ministerio ta algo di propiedad priva di e ministro y su partido. No tin regla pa controla, mucho menos pa hende cu ta viola regla di trabao, pasobra ta e mandatario y su hendenan mes ta dicidi kico por y kico no por. Ta inimaginable cu maneho di un pais na e nivel mas halto ta tuma lugar na e mesun manera cu den un pandiya di favela: regla ta ser skirbi ‘on the spot’ pa esnan cu no kier control di ningun banda.

Awor, nos ta haya straño cu den e ambiente di libertinahe, di impresion di poder absoluto aki, unda for di parlamento ni comunidad tin algun influencia o control, un cierto momento a cuminza usa e despacho ministerial como base pa e actividadnan cu e lider di pandiya lo a considera ‘normal’, esta delincuencia? Pa promer biaha den nos historia nos a haya nos cu tres caso sigui di ministro cu ta acusa di participa/lidera un organisacion criminal. E promer caso a haya recientemente caba condena den apelacion dilanti Corte di Husticia pa e islanan, unda a confirma prueba palpable di e delito di participacion na un organisacion criminal. Cu esaki Aruba a join e fila largo di pais unda a pasa den ultimo añanan pa persigui y condena varios mandatario cu a participa specificamente na e tipo di delincuencia aki, banda di soborno y labamento di placa.

E pregunta cu nos mester haci nos mes ta si nos por laga e asunto asina. Esun cu cay preso lo cay preso y esey ta significa cu husticia a haci su trabao… Y ta nan so mester haci nan trabao? Gobierno tin e obligacion di preveni cu e condicionnan cu a hiba na e tipo di delincuencia di nivel halto por ripiti. Y si no ta haci nada, anto ta cuminza lanta e sospecha cu no tin voluntad pa haci algo, pasobra awor ta turno di gobierno di turno pa disfruta di e frutonan di e posicion? Nos no por kere esey. Sin embargo, den cuatro aña di gobierno di 2017 pa awor, nos no a mira ningun cambio den por ehemplo e procesonan clave di permiso, al contrario. E creacion di un cartera di ‘integridad’ ta zona masha bunita, pero actualmente esey ta un cartera bashi, sin ningun herment legal pa traha cune. Den e ritmo den cual cosnan ta bayendo e por dura full e periodo di gobernacion aki sin resultado. Gobierno debe comunidad un respuesta, awor y no aki cuatro aña.