Aruba por ta orguyoso di e forma con Bureau Rampenbestrijding Aruba, BRA, a hiba e maneho di crisis di COVID-19 te cu awor y mas cu esey, orguyoso con comunidad en general a yuda pa controla e virus y asina yuda cu economia ta recuperando.

Y Rino Hermans, su Director, ta contento cu comunidad awor ta realisa cu BRA ta mas cu djis prepara pa temporada di horcan. Pasobra a pesar di tur cos, Aruba ta saliendo di e crisis na un forma ehemplar, miho cu hopi otro pais. Esey ta danki na e cooperacion di henter comunidad.

Bon Dia Aruba a tene un combersacion amplio cu Hermans, despues cu e dia prome el a ilustra cu BRA ta cla pa tuma e coordinacion pa e programa di pakete di cuminda pa personanan afecta pa e crisis di COVID-19. Un trabao cu BRA lo haci hunto cu Fundacion Pa Nos Comunidad, FPNC y Direccion pa Asuntonan Social.

“Mi no ta kere cu por haci tur hende contento. Pero en general, mi ta hopi contento cu nos instancia a pone un stempel y a haya reconocimento como instancia. Ta p’esey mes nos a haya e encargo pa coordina e proyecto di pakete di cuminda. Pero los di Aruba, na nivel internacional tambe nos a yuda imagen di Aruba,” un Director di BRA satisfecho a bisa. “Nos ta bay probecha di e trabao aki, pasobra mundo ta wak cu Aruba a haci un bon trabao y ta percura pa siguridad, incluso di e virus. Nos mester probecha di tuma nos cultura, y fortifica esaki. Nos ta piki pieu, riba areanan chikito. Pero e imagen macro, nos mes no ta wak. Economia di Aruba a recupera 60 porciento caba den un aña, mientras cu ainda tin paisnan grandi cu no sa mes ainda con pa controla e virus, corda pa pensa pa recobra nan sistema. Mi ta hopi orguyoso di e Arubiano.”

Pueblo a responde

No obstante e criticanan, e protestanan riba media social, realidad ta cu pueblo di Aruba a responde bon na e instruccionnan di Crisis Team. “Claro ta haya un grupo cu ta opone. Esey ta normal y ta democracia. Pero e totalidad, pa 100 mil hende sigui instruccionnan cu tabata duna, ta algo di aplaudi.” Berdad aki aya tabatin detencion, pero ta comunidad mes a yuda Aruba den su recuperacion.

Aruba a habri su fronteranan hopi trempan y no a cera esaki mas. A pesar di e riesgonan. E motibonan tabata cla. Economia mester a draai. Y hasta e area aki ta un encargo di BRA, pasobra recuperacion economico ta parti di su trabao. Consecuentemente ta e comportacion general di e Arubiano cu a permiti Aruba por a keda cu su frontera habri pa turismo por a cuminza draai atrobe, ta locual ta di aplaudi, segun Rino Hermans. “E clave tabata con e Arubiano a yuda cu turistanan tambe a sigui regla.” E mes tin un cantidad di corespondencia di turistanan cu a expresa nan gratitud cu nan por a sinti nan mes hopi sigur riba e isla. “Nan a bisa cu nan tabata sinti nan mes mas sigur na Aruba cu na nan propio pais. Ami ta bisa tur hende, cu nos a djis coordina y want’e den structura. Pero ta e pueblo a scapa su mes. Pasobra e turista cu a kere cu e ta bay ta den happy hour, e ta topa cu un grupo di hende consciente y e tambe ta comporta su mes automaticamente,” e director di BRA a bisa.

Cooperacion y coordinacion

Henter e coordinacion di e crisis a bay pa medio di BRA y esaki ta encera tambe e comunicacion cu Ministerio pa Asuntonan Interior di Hulanda cu a yuda cu hopi aspecto. Asina a sostene e diferente plataformanan, for di maneho di e malesa mes, te na e siguridad di e isla riba tur nivel. “Nos a traha tambe na nivel di Reino den Caribe.”

Y ta aki ta unda Hermans a bisa cu Aruba a resalta. Pasobra locual a ripara ta cu e structura di maneho di crisis na Aruba a cana hopi mas miho cu hasta na Hulanda, unda tabatin protestanan pisa pa e medidanan cu mester a tuma. “Hulanda por ta grandi y mas placa cu nos. Pero Hulanda tabatin mucho cadena, cu ta crea division. E sistema na Aruba tabata encera un plataforma di 750 hende cu tabata envolvi den henter e proceso, y riba dje un grupo di 8 hende cu ta dirigi e grupo, y riba esey atrobe, e Crisis Team. Asina a logra dirigi e periodo di crisis aki cu tur su fasenan, sin cu tabatin decisionnan politico ni pensamento persona domina. “Asina ey nos tabata ‘on top’ di e decisionnan. Pasobra nos tabata premira kico tabata bin na caminda y anticipa cu medida.”

Mehora comunicacion

Locual mester drecha ta e comunicacion di crisis, cu ta un punto cu ya caba tin riba mesa pa mehora. No ta papia solamente di amplia capacidad den e structura di crisis, pero den henter aparato publico, pa mehora con e fluho di informacion mester keda presenta durante un crisis. “Riba su mes e structura di crisis di Aruba ta traha perfecto, hopi neutral y obhetivo. Pero comunicacion mester por drecha. Ami ta un ‘teamplayer’ cu ta kere tambe den e colaboracion cu prensa. Pasobra ta prensa mester traduci e informacion na comunidad. Si ami tine skirbi riba papel y e no sali, ta eynan el a keda. E cooperacion cu prensa mester bay structura tambe.” Por ehempel, e informacion no mester ta unicamente cu riba un dia tin x cantidad di hende infecta y x cantidad di hende na hospital. Informacion asina ta generico, segun Hermans. Locual mester bin acerca ta splicacion pakico ta tuma medidanan y con e informacion generico ta splica e motibo pa e pasonan cu ta tuma pa mitiga e crisis. Di e forma aki ta crea miho comprension cerca publico pa e medidanan cu ta tuma ora di crisis. E parti ey ta esencial, pa asina por yuda educa, educa y envolvi comunidad pa acepta cu reglanan cu ta bin cune ta na beneficio di tur. “Prensa ta comunica diferente cu e crisisteam.” Un di e cambionan cu a bin caba tabata eliminacion di e conferencianan di prensa anochi, pasobra locual a ripara cu no obstante e informacion, e solo hecho cu tabata organisa un sesion anochi, e tabata duna hendenan den comunidad angustia innecesario.

Migrantenan indocumenta

BRA tabatin e tarea na 2020 pa trece Arubianonan pega den exterior bek pa e isla, particularmente despues cu e frontera a habri y e siguiente paso tabata pa percura cu stranheronan sin permiso di estadia, bolbe nan pais. Pero, e tabata rekeri hopi coordinacion y sigur ayudo na un grupo grandi cu diripiente no por a haya ningun forma di entrada. Y con cu bay bin, e obhetivo di BRA ta pa percura cu ningun hende, sea ta personanan residencia legal na Aruba of no, sufri di hamber of otro trauma fisico pa motibo di COVID-19. “Locual nos a traha riba dje ta pa mira ken kier a bolbe na pais. Na Aruba tin e oficina di UNHCR, cu entre otro tabata encarga cu e area di personanan indocumenta, cu nos a traha cune.” Hermans a conta cu como cu BRA ta un instancia publico di Aruba, oficialmente no por duna servicio na personanan indocumenta pasobra di e forma ey ta reconoce formalmente nan estadia. Pero door di traha cu fundacionnan y e organisacion di Nacionnan Uni pa refugiadonan, a yuda pa e grupo di hendenan tin acceso na cuminda. “BRA tin dos direccion pa traha riba dje. Uno ta maneha e crisis di COVID-19 mes cu ta encera proteha bida di hende. Pero BRA no ta un servicio di estranheria, pues e no ta importa si ta trata di un persona documenta of no, tur mester ayudo. E maneho di BRA ta dirigi na bida di hende (y animal). Pero di otro banda, BRA ta un instancia di Gobierno, cu unabes yuda un persona indocumenta, ta reconoc’e oficialmente.” Pues e trabao cu fundacionnan, of manera Hermans ta describi, traha cu e di dos cadena, ta e forma mas humano pa yuda y sigura cu ningun hende na Aruba ta keda sin por sobrevivi. “Ningun hende no a keda atras.”

Bon Dia Aruba a toca e tema di salud mental tambe cu Director di BRA, Rino Hermans. Motibo ta cu Hermans a menciona den Parlamento cu e siguiente enfoke ta riba salud mental, cu ta un crisis cu mester ta prepara p’e. Lo amplia riba e tema aki den nos siguiente edicion.