Siman pasa gobierno a entrega su Nota di Reforma na CAft, pa e organismo na su turno conseha gobierno di Reino riba e documento aki. Nos no por bisa cu nos a keda impresiona cu e contenido. Hopi asunto a bin dilanti den ultimo añanan caba y ta logico cu den e informe aki nan lo a bolbe.

Por ehemplo nos ta mira e mesun areanan di posible desaroyo economico positivo menciona, cu ta e areanan detecta algun tempo pasa caba, entre nan turismo, agricultura, economia circular y actividad creativo. E motibo cu nos ta bolbe menciona nan aki ta pasobra contrario na turismo, e otronan menciona aki no ta bisa bon cla kico nan ta encera y ta ilustra en realidad e situacion cu nos ta aden: nos ta pega den turismo y pa loke ta e alternativanan, nos no por presenta mucho mas cu algun termino general cu no ta bisa nada concreto.
Asina tambe e uso regular y abundante di e palabra ‘innovacion’ como si fuera esey ta yuda pa duna mas relevancia na e asunto. Tur esaki ta indica pa nos un cos: no tin ningun ‘silver bullet’ disponible cu realmente por dirigi nos den direccion di un economia cu no ta domina pa turismo. Un sector manera agricultura (horticultura) ta brinda posibilidad di produccion agricola util y deseable, siempre y cuando nos keda corda cu un sector asina bon desaroya ainda no ta significa mas cu un o kizas dos porciento di nos GDP manera e lo tabata pa e aña aki, si no tabatin pandemia.

Pues nos ta obliga di restaura nos economia basa riba turismo mas pronto posible, simplemente pa nos por sobrevivi. Esey sin embargo no ta implica cu nos mester laga tur cos manera nan tabata. Tin hopi cos pa cambia pa nos por bisa cu nos ta bay den direccion di un turismo duradero y sostenible. Un di e promer accionnan lo mester ta cu gobierno mester cuminsa activamente cu desanima mas crecemento di camber di hotel. Si e animo no t’ey pa haci esey, ya nos como ciudadano sa cuant’or tin: nan ta continua tur cos manera nos a mira den ultimo 34 aña. Nos mester cuminsa puntra nos mes, si un pais manera Republica Dominicana cu mas di 1.000 kilometro di costa y 11 miyon habitante tin 5 miyon bishitante pa aña, pakico nos mester tin 1,2 miyon y buscando pa yega 2 miyon…

Pero tabatin mas aspecto interesante den e Nota, manera e anuncio di un reforma fiscal bastante general, unda dentro di algun aña ta introduci un ‘BTW’ (VAT; IVA) cu lo bin reemplaza e actual sistema di BBO y su extensionnan. Ta probable cu a tuma e decision aki bao presion di Hulanda, ya cu nunca tabatin mucho animo pa introduci e BTW, a pesar cu tin decadas ta haya e conseho aki, entre otro di IMF. Esey ta bon noticia pasobra e por hiba nos na un sistema no cumulativo cu ta duna mas posibilidad pa controla inflacion. Cu esey nos no a keda cla si, pasobra nos ainda no ta haci nada pa stimula y mantene competencia leal, a traves di saca sistematicamente acuerdo di prijs entre proveedor for di e sistema, pa e consumidor por probecha di un nivel di prijs mas abao posible. Tin un ley na caminda pa regula competencia comercial (‘Mededingingsautoriteit’) pa basta tempo caba y e por bin pronto. Nos no a keda impresiona cu loke ta trece dilanti pa haci business mas facil. Digitalisacion ta zona bunita pero si no ta kita e motibo pakico ministronan kier tarda cu permiso, esta pone presion pa por acumula placa pa campaña, anto nada ta bay cambia; no solamente bo ‘papelnan’ ta keda pega, sino bo ‘digitnan’ tambe… Nos no a tende niun palabra di esaki.

Otro noticia cu tabatin den e Nota tabata e ausencia di e refineria. Esey no por ta un kibocacion, na nos parecer, y nos ta di acuerdo. A pesar cu gobierno ta enfatisa e posibilidad di uso di e facilidadnan di almacena crudo como un posibilidad pa gana placa (modera) den e proximo añanan, e refineria su perspectivanan no a mehora y cu e crisis aki a caba di daña. No solamente nos ta den e crisis actual unda e demanda mundial pa producto petrolero a cay drasticamente, tambe e perspectivanan pa e añanan cu ta bin ta mustra scur. International Energy Agency (IEA) ta opina cu despues di e crisis di Covid-19 talvez mercado di petroleo nunca lo recupera mas na e nivel di antes. E masacre cu ta tuma lugar entre e companianan cu ta produci petroleo pa via di e guera di prijs Arabia Saudi ta coincidi cu un cambio di direccion di inversion na fabor di energia renovable, cu pronto lo haya mas inversion cu petroleo, pa promer biaha den historia, segun Goldman Sachs. Varios di e gigantenan petrolero Europeo (Shell, BP, Total, ENI) a anuncia caba cu nan inversionnan pa futuro lo ta mas riba tereno di ‘renewables’ y no petroleo. Esey ta parce di ta seyando destino di e refinerianan di exportacion paralisa den Caribe, di cual Aruba tin esun den peor condicion. A cuminsa reconoce e realidad aki? Lastima cu no tin tanto perspectiva pa enfoca ariba.