Dos siman pasa, dia 13 di maart, un conversacion cu un miembro di famia, na Tilburg: “Con ta eybanda? Boso ta memey di e candela di coronavirus! Tur cos OK?” “Un siman ta traha na cas caba. E murayanan a cuminsa bin riba mi. Y abo?” “Awor nos ta cuminsa; awe e prome dos casonan. Rueda di prensa andando ainda, as we speak. Cuida curpa.”

Nos ta dos siman despues. Aki na Aruba a caba di anuncia e 5 casonan nobo, cu ta pone nos na 38. Danki Dios te awor ningun morto, pero optimismo eterno no ta gana guera. Por bisa cu cerca nos tambe e crecemento exponencial ta tumando lugar. Nos conoce e ehemplo; pone dos simiya o dos bonchi riba un borchi di dam o ahedrez. Despues pone dos vez dos ta cuatro simiya riba e siguiente vak. Di eynan nos ta bay pa 8, pa 16, pa 32. Prome nos yega mita di e borchi no tin simiya na Aruba pa pone, y e borchi no por carg’e tampoco.

Naturalmente den bida real e no ta bay completamente asina, tampoco ora nos ta haci e comparacion cu e propagacion di coronavirus. Esey pasobra tin un factor di tempo y di distancia envolvi; asina e multiplicacion no ta perfectamente matematico. E punto terible ta cu e no mester yega na esey pa hinca nos den problema grandi. Nos tur tabatin acceso na e imagennan spantoso di Italia y Spaña, di menor grado na Hulanda, y nos ta caba di mira e situacion na Merca, unda un presidente cu boca hopi mas grandi cu su cerebro ainda ta kere cu e virus ta un mal joke di su amigo Xi Jinping. Mientras tanto e pais mas prospero di mundo ta na punto di pasa pa tuma e lugar mas prominente y poco envidiable di lider den caso y lider den caso fatal tambe. Si bo kier ta lider den tur cos, pakico no den esaki tambe, por ta e pensamento… Laga nos spera cu no.

Mientras tanto, nos a yega na e punto cu realmente e situacion aki ta bira preocupante. Ainda nos no a haya caso grave cu ta requeri uso di ICU pero esey ta cuestion di tempo. Y ora nos subi e caminda ey, nos tin e mesun problema, o mejor dicho e dilema, di ken ta haya acceso na e poco recurso cu nos tin. Nos no kier yega na e punto ey, nos no por kere cu tin hende cu ta desea esey, pero ainda nos tin asina hopi hende cu NO ta haci caso. Nos ta nenga di kere cu esaki ta pa falta di educacion o informacion, mas bien e ta parce consecuencia di e actitud cu nos a permiti crece aki, cu ora autoridad bisa algo, bo ta simplemente bira cara y no haci caso. Te dia, te ora e cos aki cuminsa toca abo na famia. E ora si tur hende mester hala un banda pa bo ser queri bay prome… Nos no kier e tipo di situacion aki riba un isla asina chikito, unda ta dificil pa ignora otro. Si nos mester pasa den e experiencianan aki, esey ta marca nos y henter sociedad pa hopi aña: “Si esey ta e guy cu a haya prioridad den hospital mientras nan a laga mi tanta hoga cu su pulmonnan yen. Pa e si no tabatin mashin…”

Ken di nos ta desea di pusha personal medico den direccion di e tipo di decision aki? E contesta normal lo ta: ningun. Pero pakico anto nos no ta haci loke ta bisa nos, nos ta subi caya pareu cu e toque de queda ta permiti esey, y nos ta purba mantene nos ritmo di bida mas tanto posible. Naturalmente lo tin hopi di e lectornan di e editorial aki cu ta pensa cu “e cos ey no ta skirbi pa mi.” Felicitacion cu bo ta pertenece na e parti responsable di e comunidad aki. Pero den hopi di bosonan caso bo no tabatin mester di tur e advertencianan aki di autoridad. Bo mes cu bo sano huicio mes por conclui kico ta mihor pa haci. Hopi bon, pero cu esey nos no ta gana e bataya aki. Nos ta gan’e pasobra nos, pa nos propio bon, ta taha y impedi esnan cu no ta cumpli, di pone nos y nan bida na peligro.

Cu e siguiente paso, cu ta e ‘shelter in place’ cu ta cuminsa awe marduga, nos movimento ta mas restringi ainda. No rabia, tuma bo tempo pa haci poco di e cosnan cu bo tabata di haci desde hopi tempo caba. E pida cura cu tin seis luna kibra caba, e luz cu bo mester a cambia desde cuanto tempo pasa, awor bo tin tempo.

Laga nos haci un esfuerzo grandi pa para e desastre aki di continua den direccion di e otronan nos dilanti, pasobra e cos aki por bira hopi pior cu e 49 mortonan cu a cay na 1942 na San Nicolas, di cual nunca nos ta tende. E biaha ey tabata un enemigo di afo cu no a haya yudansa di paden. E biaha aki e ta bin di exterior tambe, pero con e asunto ta caba ta den nos man. Keda Paden!