editorial

Asunto di ‘helicentre’ ta mustra riba esaki…

E siman aki e asunto di e helicenter na Malmok a capta nos atencion. Segun nos por comprende for di declaracion di nos Prome Ministro, e compania cu ta desea di cuminsa opera e heliport ya caba a haya permiso di Departamento di Infrastructura y Planificacion (DIP). Riba e pregunta si e compania no tabatin mester di un permiso bao di “Hinderverordening” a declara cu e departamento no tabata considera esey necesario, pasobra asunto di helicopter no ta aparece riba e lista aproba di tipo di actividad cu mester un permiso. Corectamente Ministro Presidente ta bisa cu den e caso ey e funcionarionan concerni mester a actua den espirito di e ley. Un mucha di tres aña por deduci cu un heliport pega cu e viviendanan den e sector ey lo bay trece molester pa e habitantenan.

Loke ta dificil pa kere ta cu na nivel ministerial nan no tabata na altura di e asunto aki. Por ta cu Prome Ministro no tabata sa, pero ta dificil pa kere cu nos mandatario di Infrastructura y Planificacion no tabata sa, ya cu e tin e reputacion cu nada ta move den su ministerio sin cu e ta na altura. Pues, “a otro perro con ese hueso”, y mas bien esaki ta parce un caso cu a pensa di regla bao man sin cu ningun hende reacciona.

Mas grave ainda, e asunto aki ta mustra atrobe cu e ley di Ordenamento Teritorial ta un “dode letter” na man di e gabinete aki, cu aparentemente no tin ’ley cu e ley aki’. Esaki na prome luga pasobra ta e partido grandi den oposicion a bin cu e iniciativa pa e ley aki. Con otro nos por splica cu te awe no ta tende nada di e Conseho di Ordenamento Teritorial, cu mester ta operando cu conseho, segun peticion y riba su propio iniciativa, na gobierno encuanto asunto concerniente e ley aki. Nos tabatin den e ultimo añanan varios caso unda tabata importante pa sikiera scucha opinion di e Conseho aki. Nos por menciona e proyecto di molina di biento (Urirama), e proyecto di hotel den e reserva forestal unico di mangel na Pos Chikito, entre otro. Si acaso e Conseho ta existi mes, henter comunidad tin añanan sin tende nada di e organismo aki. Pregunta na gobierno: conscientemente ta tene e organismo aki riba un ‘low profile’ pasobra gobierno no tin gana di scucha comentario critico? Por ta cu nan tin extra malestar cu e ley aki pasobra ta nan oponente politico a institui esaki na 2006?

Y pa no limita nos critica na gobierno so: nos no por a spera un actitud mas diligente di oposicion den e asunto aki? Manera otro medio di comunicacion, esun aki tambe tin e tarea pa señala asunto cu no ta bon, pero no tin como tarea pa hiba oposicion politico. Nos no ta tende nada di oposicion encuanto e asunto aki y esey no ta bon, pasobra ta trata di un asunto cu ta toca con pa amplia e base democratico creando “checks and balances” cu mester yuda hiba nos den direccion di un democracia di mas contenido. Y papiando di base democratico, ta parce cu tur partido ta lubida cu den nos Constitucion tin un articulo cu ta trata specificamente e emision di tereno di gobierno (domeingronden) cu sigur den caso di emision importante pa proyectonan mayor, mester pasa Parlamento por medio di un ley (Decreto Nacional). E parti specifico aki ta: Articulo V21 di nos Constitucion: “Bij landsverordening wordt het beheer der domaniale gronden en andere domaniale rechten geregeld. Artikel V.21 Toelichting: Het onderhavige artikel is opgenomen omdat het doelmatig beheer der domaniale gronden en andere domaniale rechten van dermate groot belang is, dat de wetgever terzake regels dient te stellen. Met de term “domaniale gronden en andere domaniale rechten hebben wij het oog op gronden en opstallen, ten aanzien waarvan de overheid zakelijke rechten heeft, en op de delfstoffen in de bodem en de zeebodem. (NB: parti di e toelichting).

No por ta asina cu, pasobra den pasado no a respeta constitucion, den futuro tambe ta bay sigui den mesun rumbo aki. E ley di Ordenamento Teritorial di 2006 a bin cumpli pa un parti cu e articulo aki di Constitucion, pero no ta kita e necesidad cu ora ta otorga tereno di gobierno, sigur pa proyecto grandi, cu mester bay Parlamento cu un ley, y no un simpel aprobacion di un mocion manera a haci den e caso di Urirama. Por ta cu oposicion ta keda keto pasobra den pasado nan tambe a actua asina, pero esey no ta suficiente argumento pa keda ignora nos Constitucion.

Pero, na e momento aki “first things first”, y esey ta cuminsa exigi e debido funcionamento di e Conseho di Ordenamento Teritorial, incluyendo e parti di e detayenan pa cada zona di nos pais cu mester bin den e plannan detaya conoci como ‘Ruimtelijk Ontwikkelingsplan met Voorschriften’ cu te awor no ta conoci y aparentemente no ta elabora.