editorial.jpg

Nos no sa ainda si e refineria ta bay habri, pero tanto di banda di gobierno como di oposicion nos no ta tende nada otro cu palabra di hubilo y alegria. Reapertura di e refineria ta parce e unico cos cu ta conta. Lubida tur problema cu tabatin pa un refineria ta percura pa un ambiente insalubre na San Nicolas, y si tempo ta desfaborabel, hopi mas leu cu e luga aki so. Fuera di tur e preguntanan cu tin alrededor di e refineria ainda prome cu e por cuminsa opera atrobe, awor nos ta tende di nos ministro encarga cu labor cu e reapertura ta bay percura pa sigur 1500 pa 2000 cupo di trabao. Esey por ta e caso, pero di biaha nos mester haci e pregunta ta cuanto trahado tin na Aruba pa cubri e cuponan ey.

Laga nos bay den pasado recien pa por evalua e situacion aki na un manera obhetivo. Tempo cu e refineria a cera temporalmente na  2009, henter e payroll di Valero mes a keda intacto. E problema tabata pa mas di 1000 trahado di e contratistanan cu tabata opera riba tereno di Valero. Na 2011, bao di un acuerdo cu gobierno, e refineria a reanuda su operacion, pero ken a bolbe bay traha den e refineria? E contratistanan a haya necesario pa importa cantidad grandi di trahado for di entre otro Venezuela pa por cumpli cu nan compromisonan cu e refineria. Un parti di e trahadonan di Aruba mes no a bolbe mas den e refineria despues di e reapertura momentaneo aki, pasobra nan a busca otro destino.

Na 2012 e refineria a cera su porta te dia di awe, y e contratistanan mester a laga e personal stranhero aki bay nan pais di origen. Banda di esey e refineria mes a laga mayoria di e personal emplea pa e refineria mes bay cas, salvo menos di 100 persona cu tabata necesario pa continua e operacion limita, entre otro di e transshipment y e servicionan portuario necesario pa esey, y e entrada, almacenahe y distribucion di gasolin, diesel, heavy fuel oil (pa WEB) y kerosin na Aruba. E reactivacion di e refineria lo exigi un regreso di por lo menos un parti di e forsa laboral directo di e refineria. Cuanto persona y cu ki cualificacion mester ta depende di kico ta bay haci cu e refineria mes. Ta bay opera esaki den su totalidad y ta haci e cambio y mehoracion necesario? Of ta solamente uza parti di e instalacion pa produci e nafta cu PDVSA y Venezuela mester pa por mehora calidad di nan crudo? Esaki ta e preguntanan cu mester contesta prome cu nos cuminsa canta gloria.

En todo caso lo ta logico cu e turnaround cu e inicio di operacion ta exigi lo trece hopi trabao extra pa cual dificilmente por haya personal cualifica na Aruba. Ban puntra nos mes ki posibilidad tin na Aruba mes pa haya training specificamente den e tipo di trabao cu ta necesario den un turnaround. Nos tin training pa pipe fitter, boiler maker, welder cu cualificacion internacional rekeri, etc.? Na Aruba nos no tin practicamente nada di enseñansa tecnico den e ramo aki y tur trahado experimenta cu no bolbe den e refineria, lo mester haya reemplaso for di exterior pasobra no tin Arubiano hoben cu e cualificacion ey. Kico tur esaki ta significa? Cu si acaso nos logra habri e refineria, lo ta pa mayoritariamente nos duna stranhero trabao. Esey ta un problema? Si ta mira principalmente entrada pa caha di gobierno como prioridad, esey no ta problema. Si pone den balansa tur e desbentahanan cu e operacion di e refineria ta bay trece cun’e, den daño na medio ambiente atrobe, entre otro, nos kisas mester yega na otro conclusion.

Talbes ta bon pa nos evalua tambe e situacion general di mercado laboral, y dentro di esey e parti cu e autoridadnan laboral nunca ta conta. Na e momento aki Aruba ta importando anualmente trahado pa reemplasa e personanan cu ta bay cu pension y pa cual mayoritariamente no tin reemplaso riba mercado local. Gobierno ta maneha actualmente un cifra di mas o menos 7% di desempleo. Nos no sa si esey ta corecto, pero supongamos cu si. Cuanto persona esaki ta representa? Riba un forsa laboral di algo mas di 55.000 persona, ta algo mas di 3750 persona desemplea. Pero, no ta tur e personanan aki ta apto y dispuesto pa haci e trabao specifico den un refineria. Tabatin un desempleo hopi mas grandi na 2011 (entre 9 pa 10%, mas di 5000 desemplea) y a laga tanto stranhero drenta, pasobra no tabatin Arubiano pa haci e trabao ey. Awor mas lo drenta pa ocupa e cuponan di trabao na e refineria, y pakico? Pa e simpel motibo cu den tres aña cu e refineria ta cera, mas hende ainda a busca otro destino, y cu nan rason. En todo caso lo no tin 1500 pa 2000 trahado Arubiano wardando ansiosamente pa e refineria habri. Gobierno sin embargo,  ta ansioso pa haya entrada, punto.