editorial 2_15_1.jpg

Parti di e euforia tocante reapertura di  e refineria tabata dirigi na e oportunidadnan di empleo. Pero, nos tin hende pa traha den e industria aki? Na december 2015 caba e Editorial aki a dedica atencion na e asunto aki. Nos por comprende cu ministro encarga cu Labor ta consciente di e problema y ta boga pa bin cu mas posibilidad pa estudionan tecnico. Esey ta bon idea, tumando na cuenta si cu e ta bay duna resultado aki varios aña. Pa loke ta e refineria, of miho nos cuminsa papia di biaha di ‘upgrader’ pasobra e no ta un refineria, esey no ta bay opera prome cu aña 2018, y ta duna mas tempo pa prepara hende. Un pregunta cu ta surgi awor ta: con ta para cu educacion tecnico existente? Con grandi e ta y unda e alumnonan cu ta caba scol ta bay?

Aki atrobe nos ta haya falta di datonan mas reciente, pero te cu 2013 tin cifra oficial di studiante di EPI ramo Tecnologia. Cifra pa EPB tambe tin pero no ta tanto relevante den e caso aki. Nos ta imagina e asombro caba di hopi hende: pakico EPB no? Desde hopi aña pasa, tempo di Coastal caba, e refineria no tabata emplea ningun graduado di EPB, pasobra nan tabata considera e nivel di e scol mas abao cu e LTS di antes. Pa tanto aña caba, EPI ta e nivel minimo cu ta busca… Pero ban tira un bista riba e cifranan disponibel pa aña 2010 te cu 2013. Na 2010 tabatin den aña di examen 117 studiante, di cual 45,3% a termina nan scol cu bon resultado. Na 2011 esey tabata 83 (56,6%); na 2012: 105 (62,5%) y na 2013: 88 (73,9%). No tin dato encuanto e specialisacion cu nan a haci. Tambe mester tene cuenta cu e mercado local, fuera di e upgrader, ta pidi anualmente mas cu loke e scol por entrega, esaki tambe pa hopi aña caba. No ta solamente hende sin scol ta drenta Aruba pa traha, parti di esnan cu ta emigra pa Aruba anualmente ta hende cu un cierto educacion specialisa di cual no tin suficiente aki.

Den e caso di un instalacion industrial di e tipo manera un upgrader tin mester tanto di persona cu preparacion den electrotecnica como den e ramo mecanico. Sin embargo, tin algun problema na e momento aki. Pa basta aña caba e specialisacion disponibel na EPI ta mas orienta riba e mercado actual di Aruba, cu no ta inclui e refineria. E studiantenan cu gradua ta yena primeramente e cuponan den ramo electrico, inclusivo aire condicion, y ramo di reparacion di  vehiculo.

Esey no ta un proceso cu a cuminsa desde cu e refineria a cera definitivamente, pero tabata presente prome cu aña 2000 caba. Pa hopi aña e refineria tabata funciona sin hende cu na Aruba mes tabata haya preparacion tecnico na nivel intermedio como welder specialisa y certifica internacionalmente, como boilermaker, pipefitter, etc. Mas y mas caba e refineria tabata depende di personal adecua cu tabata bin di exterior pa e tipo di trabao aki. Pa falta di educacion disponibel den e disciplina aki pa hopi aña, esnan cu t’ey ainda ta den e categorianan mas halto di edad y no tin un generacion mas hoben cu ta sigui nan. Banda di esey mester bisa cu tampoco na e momento aki tin un bista riba esnan cu ta studiando awor aki na nivel superior den electrical, mechanical y chemical engineering den exterior. Pa aña 2013 nos tin dato ainda di e totalidad cu ta studia tecnologia en general, cu ta mas o menos 100 cu ta studia cu prestamo di Aruba. No ta posibel pa distingui esnan cu ta relevante pa trabao na e upgrader.

Loke ta e problema na bista a corto plaso ta cu pa e aña escolar 2016/2017 ta dificil imagina cu por start cu educacion specialisa den e ramonan al caso, sin cu estudio y planificacion tuma luga. Ademas ta dificil pa atrae hende pa un ramo cu awe ainda no ta existi y cu na mita di augustus lo bay cuminsa. Esey ta pone nos caba na 2017 pa mas tempran, cu inicio di un trayecto tecnico asina. Ta hopi importante investiga bon pakico tempo cu e refineria tabata opera 100% ainda, ya caba e interes pa studia den un ramo cu tabata duna perspectiva pa bay traha den e refineria, aparentemente ya no tabata suficiente atractivo pa nos hobennan.

Den tur esaki mester tene cuenta cu e situacion demografico cu nos ta aden. Di mes caba mercado laboral ta pidi anualmente mas hende cu loke nos scolnan ta entrega en total, sin tuma na cuenta e ramo cu nan a studia. Esaki pa motibo di e cantidad grandi di hende cu ta stop di traha na edad di pension. Esaki por haci cu, apesar di ta habri e posibilidad di haci un estudio tecnico orienta riba refineria, por ta cu e cantidad di studiante cu ta atrae ta un decepcion. Un analisis profundo ta recomenda prome cu cuminsa inverti.