“Ley ta bisa cu no por cende candela. Pues, si kier papia di integridad y mantencion di ley, nos mester percura cu tur di nos ta tene nos mes na ley.” Asina activista y ambientalista mr. Anouk Balentina ta skirbi den un opinion.

Mr. Balentina a cita Minister di Naturalesa Mr. Ursell Arends kende a bisa e frase aki den un programa radial. Y riba e mesun dia, e Minister a publica un articulo na di diverso canal di media y riba su Facebook titula “Mayoria candela na Parkietenbos causa intencionalmente”.

Segun Balentina, e ta semper facil pa pusha culpa riba otro y laba bo man den inocencia. “Pakico diripiente tin asina atencion pa e candelanan riba Parkietenbos y e grito di arma cu tin prueba ken a cende e candela y cu ta pasa pa persecucion? Di con Minister no a reacciona durante e candelanan recien grandi, tempo cu ami y otro activista ambiental a adverti cu e por pasa? Di con nunca a tene Serlimar responsabel pa e candela aki?”

Balentina ta papia specificamente di e advertencia cu el a manda ora cu a nota e acumulacion di tairanan riba dump. “E Minister aki ta un campeon pa draai storia y bin cu un punto di bista cu no tin un base concreto. E ta papia sin cu e ta duna data of prueba. Y hopi biaha, despues di verificacion di e documentonan corecto y hechonan, ta resulta cu Minister Arends tabata completamente robes. Ki dia e ta stop di mustra su dede na esnan cu supuestamente ta haci nan mes culpabel di e desaster natural y medio ambiental, sin cu e ta tuma un paso den direccion di un solucion real di e problemanan? Polarisacion no tin ningun sentido. Scucha na critica di otro, siña di nan y haci algo, en bes di bolbe bisa cu ta ‘hunto mester busca e solucion.’”

Candela intencional, Pais/Minister ta keda responsabel

“Durante e tratamento di e Caso Sumario cu mi a lanta contra Gobierno (KG nr. AUA202000307) na 2020, representante di Gobierno a bisa enfaticamente cu Serlimar a busca servicio di seguridad pa evita cu hendenan ta cende sushi ilegalmente na candela. Unda e seguridad a keda?

Conforme e sentencia di dia 21 di Augustus, basa riba e Caso Sumario aki, Huez a bisa cu Pais mester prohibi mesora cu Serlimar of otro por drenta e landfill pa laga kima cualkier tipo di sushi den caso cu y tanten cu e biento no ta bula for di isla bay. Ademas, Huez a ordena cu Pais cada biaha cu ta rasonabel, haci tur esfuerso pa paga e candelanan spontaneo of esnan cu ta ilegalmente cendi, en todo caso ora cu e biento claramente no ta bula laga e isla bay,” Balentina a sigui.

“Kico e Minister of Pais a haci? Nada. Cu ta cende candelanan intencionalmente, mi por confirma esey. Pero mi por unicamente supone of adivina. Pero cu no ta actua contra e practica aki tambe mi por prueba, pasobra mi ta yama tur instancia na momento cu tin candela pa actua contra esaki. Pero ningun hende ta haci algo. Polis no, Cuerpo di Bombero no y ningun otro servicio di Gobierno of Minister. Pasobra, e no ta hala atencion cu mayoria di e candelanan ta sosode den fin di siman? No por yega na ningun hende, e ora ey.”

Otro ehempel ta cu Balentina por prueba cu cada biaha el a adverti e Minister personalmente y publicamente. Tambe e Minister tabata publicamente adverti pa otro activista ambiental cu a tira un cantidad di taira riba e landfill y cu a nota candelanan den cercania. E miedo di e activistanan tabata cu e tairanan mes lo cende na candela cu tur e molester di huma y holo cu ta trece cune. Y berdad, algun dia despues e sero di taira tabata na candela. “Serlimar mester a busca solucion pa e tairanan ey of pone siguridad pa nan. Of paga e candelanan den cercania. Serlimar mester a haci algo. Pero nada a sosode. Y kico Minister Ursell Arends, e tempo ey ya caba responsabel pa Serlimar a haci? Acepta un kalender di naturalesa cu un sonrisa grandi.”

Pa mustra cu Minister Arends no ta ria di papia cosnan cu no ta berdad ta e realidad cu mayoria di e candelanan no ta cendi sino ta spontaneo. E Minister ta bisa algo cu e no por prueba cu cifra.

“Awor Minister Arends ta bin dilanti cu hopi curashi pa bisa cu el a entrega keho contra personanan cu ta cende candela ilegalmente y cu awor lo actua. Tur ta bunita palabra. Pero mucho laat y sin siguridad algun cu e ta bay sosode realmente. Pero esey ta e forma di actua di e Minister. Hopi palabra, poco accion.”

Integridad

Mr. Anouk Balentina ta pidi Minister Ursell Arends pa scucha su propio palabranan. “’Si papia di integridad, nos mester percura cu cada un di nos ta cuminza tene nos mes na ley.’ Pero mi lo por mustra riba algun caso cu Sr. Arends como Minister di Integridad no ta haci nada y cu mi a mustra riba nan, pues e no por bisa cu e no tabata sa di nan?” Aki Balentina ta mustra cu Serlimar ta traha sin un hindervergunning of un dispensacion basa riba ley (lbham). “Y esaki ya ta tumando luga pa añanan, y e ta castigabel segun e Hinderverordening. Mas ainda, si mester lesa e Landsverordening instelling Servicio di Limpiesa di Aruba (Serlimar)(AB 2005 no. 5), articulo dos, prome inciso ta bisa cu: Tin un instancia, yama Servicio di Limpiesa di Aruba cu ta encarga cu recogemento y proceso di sushi den forma likido y duro, procedente di hogarnan particular y companianan. Tambe e instancia ta responsabel pa procesa esakinan den forma eficiente y de acuerdo cu normanan ambiental. Con e ora, cu hopi otro, hasta DOW ta activo specificamente cu colecta awa di riool y su procesamento si ley mes ta duna Serlimar e tarea aki?

Si Serlimar ta e unico cu segun ley por colecta sushi y procesa esakinan no mester ni hisa e prijs. Y unda e normanan ambiental cu ta regula e proceso a keda? Tur esaki, mientras cu Minister Arends na October di 2021 na e mesun programa di radio ta papia abiertamente riba corupcion na Serlimar. E ta bay entrega keho contra e corupcionnan aki? Pakico no? Na St. Maarten recientemente a condena un politico den un situacion comparable. Na Aruba, ta parce cu casonan asina ta bay den ‘doofpot.’”

Balentina kier desea e Minister exito cu su keho entrega na Ministerio Publico, despues di a clarifica cu no a haci esaki na Landsrecherche. “Contrario na St. Maarten, ainda naturalesa y medio ambiente no ta un prioridad pa Ministerio Publico na Aruba. Kizas e ta un bon tip pa Minister Arends papia cu su colega di Husticia pa den un indicacion general, instrui Ministerio Publico pa haci mas persigui infraccionnan contra naturalesa y ambiental. Ami tambe tin kehonan entrega na Ministerio Publico, tambe contra su coleganan Minister entre otro pa motibo di destruccion y mata naturalesa protegi y kimamento di sushi den aire liber sin cu tin un hindervergunning of un lbham, cu ta haci’e algo castigabel. Mi ta spera cu e Minister no ta envolvi Ministerio Publico e un biaha aki si e tin prueba ken ta esnan cu ta cende candela, pero kizas ta hasta bira mas proactivo.”