Den e dianan aki nos ta bolbe topa cu un situacion unda e dos partidonan grandi ta acusa otro di haci malo, mientras cu durante gobierno di esun actualmente den oposicion, nan tabata usa e mesun metodo y herment pa regla tur cos manera nan ta haya ta bon, sin tuma na cuenta regla general di bon gobiernacion, ni transparencia, ni integridad. Nos no ta encanta di trece e asuntonan aki dilanti, pero nos ta ripara cu, a pesar di cierto critica, cada vez atrobe ta trece e asunto dilanti, scondiendo e berdadero situacion pa e publico lector. Y asina, e ta bira nos asunto…

Nos ta referi aki na e situacion cu ta reina den e dos empresanan cu ta percura pa awa y energia electrico, o ta distribui energia, respectivamente, cu desde varios aña caba conoce un compania ‘madre’ cu ta goberna y supervisa nan operacion y ta, pa ley, nan accionista unico. E argumento y hustificacion pa crea e compania supervisor tabata e famoso frase di pone gobierno ‘at arms’ length’ como propietario final, na nomber di Pais Aruba, di e companianan. E frase aki ta implica cu gobierno ta hala un stap atras y no ta mete (mas) directamente den operacion di e empresanan. Den un situacion normal, den un pais unda gobierno ta obliga di mantene su mes na e reglanan di distancia, pasobra no respeta por significa cu den e partido(nan) gobernante mes tambe por tin interes contrario cu no ta di acuerdo cu gobierno ta desrespeta acuerdo y ta hinca man directamente den un compania asina.

Sin embargo, cerca nos riba e isla chikito aki, cos no ta traha asina. Di mes tur linea di comunicacion ta cortico, y esun di control tambe. Envez di bira un metodo di control na beneficio di gobierno, den su papel di representante di pueblo, el a bira un forma mas pa extende poder politico y…, aumentando e posibilidad di mas cupo di trabao bon paga pa hende cerca di liderazgo di partido(nan), loke ta beneficia e partido tambe pasobra por mustra mas atraccion pa e profesionalnan cu nan ta desea; na Papiamento mas simple: a ‘logra haya mas cos pa parti’. E situacion interno a bay for di man pa loke ta e salarionan excesivo cu entre sindicato y partido politico tabata acorda, te cu e crisis di Covid a trece gobierno Hulandes aden exigiendo un paro y un reforma na esaki. Si ta pa nan mes, tur hende por a sigui biba y cobra e sumanan enorme cu a bira ‘normal’. Y mientras tanto ta bisa e consumidor, grandi y chikito, cu ‘e gobierno aki si ta bay baha prijs di awa y coriente’, un di e lemanan cu nos conoce a fondo den su version berde y geel.

Pero influencia politico a bay mas leu cy esey so. A cambia hopi aña pasa cierto regla den e estatutonan di ambos compania, unda a duna e director di e compania ‘holding’ control directo riba por ehemplo gasto cu ta surpasa cierto limite. Ningun dia nos a yega di tende protesta for di e circulonan politico mes di e medidanan aki pa haci e lineanan di e supuesto ’at arms’ length’ cortico atrobe. Pakico no? Pasobra ambos partido a usa e reglanan special den e estatutonan pa nan propio probecho, ignorando hopi biaha e reglanan interno di un NV, cu no necesariamente tabata cubri pa e ‘shortcut’ legal crea den e cambionan estatutario. Asina tambe, promer cu e ultimo retiro di director y otro funcionario halto escandaloso, ya e apreciable contrincante politico durante su gobernacion a haci exactamente mesun cos, unda e ministro di e tempo ey, awe parlamentario, a hinca man directamente den e asunto pa despedi e director, sin sikiera dun’e oportunidad pa defende su mes, manera e mesun estatuto, legislacion comercial, y decencia normal ta prescribi.

Awor, naturalmente e actual partido opositor ta haya cu esun den gobierno ta haci malo. Usando e mesun metodonan di fingi un ‘distancia discreto’ mientras a base diario e voluntad politico ta dicta paso, esey ta sigur incorecto. Y cu en general den administracion di empresa estatal ta ‘friends & family’ ta reina, y no ningun codigo di ‘good governance’, esey tambe ta un realidad palpable.

Pero, den tur esey, tin algo di berdad den e reciente protestanan cu a resona di e personal halto di e empresanan. Pa nos e situacion, pa loke ta planificacion a largo plazo, ta logico cu tanto e staff profesional, como e nivel mas halto di e tres companianan, mester ta envolvi den e toma di decision. E mandatario pasobra e ta carga responsabilidad politico pa inversion strategico, e expertonan interno pasobra na mester tin e oportunidad pa trece nan punto di vista dilanti, y esey pa un bon motibo: e posible influencia externo, di empresario o supuesto experto stranhero cu a ‘bin bende algo’ mester pasa den un proceso extenso di escrutinio, y no por ta cu un posible circulo politico rond di un mandatario, cu ta caerece di conocimento, ta pusha pa un decision rapido, mientras no ta sigur cu e deal proponi ta e mihor pa Aruba. En todo caso, mirando atras den ultimo decadanan, nos no ta mira nucho cambio positivo den e manera casi similar con e partidonan politico ta maneha e ‘cuenta de hadas’ di e ‘empresa autonomo’ banda di e realidad di e intervencion politico directo, segun cu esey ta conveni.